Касбий психология

Tayanch iboralar
1. ICh jarayoni
11. Ko’targichlar
2. Ish joyi
12. Estakadalar
3. Ishchi postlari
13. Ko’tarish-tashish maslamalari
4. Universal postlar
14. Konveerlar
5. Maxsus postlar
15. Ajratish yig’ish ishlari
6. Oqimli qator
7. Maxsus brigadalar
8. Kompleks brigadalar
9. Agregat - uchastkalar
10. Ko’rish ariqchalari
13-MAVZU. TURLI TABIIY-IQLIM ShAROITIDA
AVTOMOBILLARDAN FOYDALANIShNI TAMINLASh
REJA
1.
Avtomobillardan har xil iqlim sharoitida foydalanishda, uining ishlash qobiliyatiga va
mustahkamlik ko’rsatkichlarini o’zgarishiga ta’sir etuvchi omillar. Avtomobillarni ishlash
sharoitiga moslashtirish.
2.
Sovuq iqlim sharoitida avtomobillarni saqlash va saqlash anjomlaridan foydalanishning
samarali usullari. Avtomobillarni ochiq holda saqlash usullari va anjomlari. Avtomobil
dvigatellarini ishdan oldin va uzluksiz isitish. Sovuq iqlim sharoitida avtomobil agregatlarini issiq
sharoitda saqlab turish usullari. Avtomobillarni guruxiy va yakka holda saqlash turlari va anjomlari,
hamda ulardan foydalanish. Dvigatelni isitmasdan turib, sovuq holda o’t oldirish.
3. Issiq iqlim va tog’ sharoitlarda foydalanishning o’ziga xos hususiyatlari. Bu sharoitlarda
avtomobillarning puxtaligiga ta’sir qiluvchi omillar. Avtomobillar ishga yaroqli holda ushlab turish
uchun ko’riladigan chora tadbirlar.
4.MDH davlatlari avtomobil zavodlarida ishlab chiqarilgan va chiqarilayotgan
avtomobillarning ko’pchiligi meoriy iqlim sharoitida ekspluatatsiya qilishga moljallangandir.
Me’yoriy iqlim sharoitidan boshqa sharoitlar (me’yoriy issiq, me’yoriy issiq namlik, issiq namlik,
issiq quruq, juda issiq quruq, me’yoriy sovuq, sovuq va juda sovuq) ATni ishlashida, ularni
saqlashda, TXK va T da o’zgacha sharoit yaratadi. Bu sharoit rejalashda, me’yorlashda va texnik
foydalanishda baozi bir o’ziga xos o’zgarishlarni hisobga olishga majbur etadi.
O’zgacha sharoitlar bir necha omillar yig’indisini hisobga olishni taqazolaydi. Shimoliy va
sharqiy rayonlar iqlim sharoiti faqat sovuq iqlimi bilangina harakterlanib qolmay balki, sovuq

---

88
shamollari va juda og’ir yo’l sharoitlarini (qishda qor uyumlari, eng past yo’l kategoriyalarida
ishlash, yo’l qoplamlari yo’q) ham o’z ichiga oladi.
Issiq quruq va juda issiq quruq tabiiy rayonlar issiq iqlim bilan bir qatorda quyosh
radiaktivligi va havoning yuqori changligi bilan farq qiladi.
Ko’pgina o’zgacha sharoitdagi rayonlar yangi o’zlashtirilayotgan, TXK, JT va saqlash
uchun juda kam sharoit yaratilgan joylar hisoblanadi.
Bu sharoitlarda transport jarayonini va avtomobillardan texnik foydalanish samaradorligini
oshirish uchun quyidagi usullar qo’llaniladi:
a) shu sharoitlarga moslab ishlab chiqarilgan avtomobillardan foydalanish;
b) texnik foydalanish ko’rsatgichlarining me’yorini shu sharoitga qarab
korrektirovka qilish;
v)avtomobillarni o’t oldirish, saqlash turlari va apparatlarni moslab ishlatish. Shimol sharoitiga
moslab ishlab chiqarilgan avtomobillar quyidagi talablarga javob berishi kerak:
- -60°S gacha sovuqlikda buzilmasdan ishlashi;
- kabinalari isitiladigan va issiqlikni saqlovchi materiallar bilan qoplanganligi;
- oldingi oynakni ichki isitish moslamasi bo’lishi;
- sovuq sharoitda dvigetelni qiynalmasdan o’t oldirish mumkinligi;
- sovuqqa chidamli shinalar, rezina-texnik maxsulotlar va detallar bilan ta’minnlanganligi;
- sovuq iqlim sharoitida maxsus yonilg’i, moylovchi yog’lar va boshqa suyuqliklar
ishlatilishi kerak.
Issiq iqlim sharoitiga moslab ishlab chiqilgan avtomobillar uz-luksiz yopiq sovutish tizimiga
ega bo’lishi kerak. Bu tizim o’z navbatida sovutish suyuqligini parlanib ketishidan saqlaydi, hamda
moy sovitish sovitgichi bo’lishi kerak. qumlik va saxroda ishlaydigan avtomobillarning havo
tozalagichi maxsus tayyorlangan bo’lishi kerak. Bu avtomobillarda qo’llaniladigan shinalar, rezina-
texnik materiallar, polimerlardan tayorlangan detallar issiq iqlim sharoitida buzilmasdan ishlashini
ta’minnlash kerak.
Akkamullyator batareyalari eng kam qiziydigan erga joylashtirilishi, haydovchi va
yo’lovchilar xonalari issiqlikdan himoya qilish materiallari bilan qoplangan bo’lishi kerak.
Yo’lovchilar kuzovi va haydovchi kabinasi havo almashtirgich yoki kondetssionerlar bilan
jihozlanishi zarur. Tashqi bo’yoqlar yorug’ ranglar (oq, sut rang va h.k) bilan bajarilishi kerak.
Yuqori tog’ sharoitlarda ishlatiladigan avtomobillar maxsus loyihalashtirilgan bo’lib, bu
sharoitlarda dvigatel quvvatini kamayib ketmasligi ta’minnot va o’t oldirish tizimi
takkomillashtirilgan, maxsus uzatmalar qutisi o’rnatilgan, tormoz tizimida esa sekinlashtirgichlar
qo’llanilgan bo’lishi kerak.