Касбий педагогика. Касбий психологияси шахсда касбга доир билим, кўникма

Касб таълим педагогикаси фанининг мақсади.
Касбий маҳорат ва лаѐқат 
шахснинг шундай сифатларики, улар бўлажак мутахассиснинг ҳаѐтий ва меҳнат 
муввафақиятларини 
белгилаб 
беради. 
Мустақил 
Республикамизда 
таълимни 
ривожлантиришнинг янги босқичида 
касб таълими педагогикаси фанининг асосий 
вазифаси
сифатида жаҳон талаблари даражасида янгиланиб бораѐтган ишлаб чиқариш 
шароитларига мослаша оладиган, мамлакатимиз иқтисодиѐтини буюк давлат даражаснга 
кўтарадиган мутахассисларни тайѐрлаш, ва бу жараѐнда асосий омил сифатида 
бериладиган ахборотлар ҳажмини эмас, балки ижодий ѐндошувни шакллантириш, 
мустақил фикрлаш ва тадбиқ қилиш сифатларини тарбиялашга эътибор қаратиш лозим. 
Шу сабабли бугунги кунда барча фан соҳалари бўйича, жумладан касб таълимига оид 
дарсликлар, ўқув қўлланма ва тавсияларнинг янги авлодини яратиш муҳим аҳамиятга эга 
бўлмокда.
Касб таълим педагогикаси 
касб-хунар таълими ўқув юртлари ўқувчиларининг
таълими, тарбияси, ўқиши ҳамда ривожланиш қонуниятларини ўрганади, таълим ва
тарбия, педагогик ва ахборот технологияларини қўллаш мезонларини ишлаб чиқади,
касб таълими муассасалари турларини ва уларни бошқариш тизимиии асослайди. У 
педагогик назариялар тўғрисидаги билимларни, инновацион технологияларни
лойиҳалаш услубларини умумлаштиради. Касб таълим педагогикаси фани инсонни
касбий фаолиятга тайѐрлаш, янги авлодни касбий тарбиялаш, малакали ишчи кучини 
янги талаблар даражасига мослаб боришни кўзда тутади. Касб таълим педагогикаси
жаҳон миқѐсида тан олинган энг илғор методлар ва йўналишлар билан бойиб бормоқда. 
1
Бугунги кунда ўзининг кенг 35тадбиқини кутиб ѐтган, фаннинг бошқа соҳалари билан
боғлиқ равишда ишлаб чиқилган янги концепциялар ва назариялар ривожлантирилмоқда. 
Касб таълим педагогикаси умумий педагогика фанининг тармоғи сифатида касбий -
техник таълим тизимининг такомиллашиш жараѐнида шаклланиб боради. У нисбатан
янги фан соҳаси саналиб, бугунги кунда кўплаб тушунчалари шаклланиб,
ривожланиб келмоқда. Ҳар қандай фан соҳасида бўлгани каби касбий таълим
1
National Primary School Curriculum for Uganda Teacher’s Guide P2 pages 24 – 28).

---

11 
педагогикаси ўз категориялари ва тушунчаларига, сифат кўрсаткичларига эгаки, булар
фаннинг асосини ташкил қилади. Касбий таълимига бўлган эътиборнинг ортиб
бораѐтганлигини қуйидагилар билан изоҳлаш мумкин: 
1. Таълим ислоҳотлари натижасида гимназия, лицей, коллеж ва бошқа турдаги янги ўқув
муассасаларининг шакллантирилиши ва ривожлантирилиши; 
2. Олий ўқув юртларида иқтисодий таълимни ташкил қилиш, алоҳида бўлим ва 
факультетларнинг ташкил этилиши; 
3. Иқтисодий таълимнинг бошқа фанлар билан янада жипсроқ боғланиб бориши,
истиқболда амалга оширилиши кўзда тутилган, билим соҳалари туташувида янги 
концепция ва назарияларнинг юзага келиши; 
4. Иқтисодий таълим муассасаларининг аҳолига таълим хизматларини кўрсатиш
турларининг ортиб бориши, ўз базасида тайѐр маҳсулот ишлаб чиқариш ва унга
хизмат кўрсатишни йўлга қўйиши, меҳнатни ташкил қилишнинг илғор шаклларини 
жорий этиши ва бошқалар. 
Касб таълими узоқ даврлар мобайнида ҳар томонлама ривожланган шахсни
тарбиялашга йўналтирилиб борилди, бироқ ушбу тадбир битирувчиларнинг касбий
маҳоратини шаклланиш даражасини пасайиши ҳисобига амалга оширилди. Бу ҳолат 
касбий маҳоратни ва лаѐқатни ошириш, инсоннинг бутун умри давомида ўз билимини
такомиллаштириб бориш ва ўз-ўзини тарбиялаш эҳтиѐжини оширишга хизмат қилмас 
эди. Республикамиз таълим тизимидаги ислоҳатлар натижасида касбий таълим ишчи 
касбларига махсус тайѐрлаш масаласига, таълим олувчи шахсида касбий маҳорат ва
лаѐқат сифатларини шакллантиришга алоҳида эътибор берилмоқда. Касб маҳорати
дейилганда битирувчининг юқори даражадаги касбий кўникма ва малакаларни
эгаллаганлиги тушунилади, у шахснинг меҳнат бозорида эгаллаѐтган касби бўйича 
рақобатбардошлик даражасида ўз аксини топади. Касбий маҳорат ишчи кучларининг
юқори даражада мослашувчанлигини ва янгиликларни тез ўзлаштириши, янги ишлаб 
чиқариш шароитларига оз вақт ичида ўта олиши, фаолият соҳасини мустақил танлай 
олиши каби сифатлар билан белгиланади. “Касбий педагогикаси” фанининг асосий 
тушунчалари, мазмуни касбий таълимнинг турли тизимларида қуйидаги вазифаларни 
бажариши мумкин: