Kasbga yaroqlilik, qiziqishlar, moyilliklar va qobilyat mavzusida tayyorlagan mustaqil ishi

Mehnat sharoiti - inson mehnat qiladigan ijtimoiy muhit xususiyatlari, o’ziga xos sharoitda (yer, suv ostida, balandlikda, yuqori harorat ostida, qattiq shovqin, o‘ta quruq yoki nam havo bilan bog‘liq kasblar) bo’ladi.

Kasb guruhlari. Nihoyat, piramidaning oxiridan oddingi qavati mehnat sharoitlari bo’yicha kasblar klassifikasiyasiga to’xtalib o’tamiz. Kasblar to’rtta guruhga bo’linadi:

1. Odatdagi («maishiy») mikroiqlim sharoitidagi mehnat. Hisobchi, iqtisodchi, chizmachi, o’qituvchi va boshqalarni mana shu kasb guruhiga kiritish mumkin.

2. Harorat, namlik keskin o’zgarib turuvchi ochiq havoda ishlash

bilan bog’liq bo’lgan mehnat. Quyidagi kasblar bunga misol
bo’la oladi: quruvchi, o’t o’chiruvchi, dehqon-fermerlar va boshqalar.

3. Odatdan tashqari mehnat: yer ostida, suv ostida, balandlikda, havoda, qaynoq sexlarda, sog’liq uchun muqarrar zararli ta’siri bo’lgan sexlarda ishlash. Bunday kasbga misollar: uchuvchi, shaxtyor, g’avvos va hokazo.

4. Odamlarning sog’ligi, hayoti uchun, katta-katta jamoat boyliklari, moddiy ne’matlar uchun oshirilgan ma’naviy mas’uliyat bilan bog’liq bo’lgan mehnat (M). O’qituvchi, shifokor, milisiya inspektorlari, texnika xavfsizligi muxandislari va boshqa kasblarni mana shu mehnat guruhiga kiritish mumkin.

Yuqorida keltirib o’tilgan kasblarning mehnat sharoitiga qarab bo’linishi bu, albatta, shartli bo’linishdir. Ko’p hollarda bir xil kasbdagi kishilarning mehnati turlicha sharoitda kechadi. Shuning uchun bunday vaqtlarda o’sha sharoitlarning eng asosiylarini hisobga olishga to’g’ri keladi.

Xulosa

O’zbekiston Respublikasida yoshlarni kasbga yo’naltirish tadbirlari bo’yicha qabul qilingan qarorlar mazur ishni markazlashtirilgan tarzda boshqarishda katta rol o’ynaydi.

O’zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining politexnik ta’lim bo’limi mehnat ta’limi va kasbga yo’naltirish bo’limiga aylantirildi. O’zbekiston pedagogika fanlari ilmiy tadqiqot institutida kasbga yo’naltirish sektori ishlay boshladi.

Kasbga yo’naltirish bilan shug’ullanuvchi yangi tuzulgan va qayta tashkil qilingan bo’limlarning vazifasi tuman, viloyat va respublika miqqiyosida rahbarlikning tashkiliy tajribalarini umumlashtirishdan; kasbga yo’naltirish boshqarmasi bo’g’inlari ishini kuchaytirishning tashkiliy-metodik tadbirlarni ishlab chiqish va tajribada tekshirib ko’rishdan iborat edi.

Shu tariqa respublikada kasbga yo’naltirishni boshqarish tizimining tarkib topishi va rivojlanishi 1970 yildan boshlanadi. U xalq xo’jaligining malakali qadrlarga talab-ehtiyojlarini hisobga olib, kasb tanlashda o’g’il va qizlarga yordam berishi; kasbga yo’naltirish ishini rejalashtirishi, uning mazmunini belgilashi; vazirliklar, idoralar, birgalikda kuch-g’ayratlarini mvofiqlashtirishi lozim edi.

Kasbga yo’naltirishni ilmiy boshqarishni xukumat, korxonalar va tashkilotlarning ishchi kuchini reja asosida tayyorlash va yoshlarni ishchi kasblarga yo’naltirish sohasidagi harakatlari tizimi hisoblash lozim. Shu boisdan kasbga yo’naltirish ishining tashkilotchilari faqat tarmoqlarning emas, balki ayrim korxonalarning ham qadrlarga talab-ehtiyojlarini bilishlari va shu xaqda maktablar va o’qituvchilarga axborot berib turishlari, amaliy tadbirlar dasturini ishlab chiqishlari va uni bajarish uchun kuch va mablag’larni safarbar etishlari; boshqaruv tizimining barcha bo’g’inlari nazorat o’rnatishlari va ularga yordam berishlari lozim.

Mustaqillikka erishgandan so’ng kasb tanlashga yo’llash ishlariga qaratilgan tadbirlar yana qayta jonlantirildi va har doimgidanda ko’proq e’tibor qaratila boshlandi. Bu borada ta’limni rivojlantirish maqsadida qabul qilingan “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” asosida faoliyat yuritish mamlakatimiz uchun ulkan muvaffaqiyatlarni olib keladi. Umumta’lim maktablarining 8-9 sinflarida mehnat ta’limi fani mashg’ulotlarida o’qitilayotgan kasb tanlashga yo’llash mavzularini samarali tashkil etish ham shular jumlasiga kiradi.