Kasb tanlashga

Mustahkamlash uchun savollar:
1. Tarbiya jarayonida m illiy ong qanday shakllanadi?
2. Tarbiya jaray on ining o ‘ziga xos qanday to m o n lari mavjud?
3. Ilm iy pedagogik tadqiqot uslublarining ilm iy m anbalarni 
o ‘rganishdagi rolini n im ad a ko‘rasiz?
4. M avzuning qanday ilm iy-tadqiqot usullari mavjud?
Mustaqil ta’lim topshiriqlari:
1. M ehnat ta ’limi o‘qltish m etodikasi, kasb tanlashga yo‘llash 
fan in in g m azm uni va fan nin g oldiga qo‘yilgan m aqsad va vazi­
falarni tah lil qiling.
2. M aktab o ‘quv rejasining m azm u n i va m ehnat ta ’lim i, kasb 
tan lash g a yo‘llash darslarin in g o ‘quv rejadagi o ‘rn in i tah lil qiling.
3. M aktab islohotida m eh n at ta ’lim i, kasb tanlashga yo‘llash 
vazifalari to ‘g‘rlsida referat tayyorlash.
27

---

II 
bob. MEHNAT TA’LIM I M ETODIKASI, KASB
TANLASHGA YO‘LLASH FANINING DIDAKTIK ASOSLARI
2.1. M ehnat ta’lim i, kasb tanlashga yo‘llash , kasb tanlashga
yo‘llashning didaktik tam oyillari
Reja:
1. M ehnat ta ’lim in in g didaktik tam oyillari.
2. M ehnat ta ’lim i tam oyillarining um um iy tavsifnomasi.
3. M ehnat ta ’lim i tam oyillari.
Tayanch iboralar: 
ta ’lim va tarbiya birligi, t a ’lim n in g il­
miyligi va po litexn ik xususiyati, tiz im lilik va izch illik , n a z a ­
riya va am aliyot birligi, o n g lilik va faollik, ko‘rsatm alilik , 
yosh individual xususiyatlar, b ilim , ko‘n ik m a va m a lak alarn i 
o'zlashtirish .
1. 
Mehnat ta’limining didaktik tamoyillari. 
D idaktika x u ­
susiy m etodikalar bilan bog‘langan holda barcha o ‘quv fanlari 
uchun um um iy qonun va qoidalarni belgilab beradi, ya’ni ta r ­
biya bilan cham barchas bog‘liq ta ’lim jarayonini tashkil etishga 
asos b o ‘ladigan yetakchi qoidalar didaktik qoidalar deyiladi. Bu 
o‘qituvchilarning faoliyatini, 
0
‘quvchilarning bilim faoliyatini, 
xususiyatini belgilaydigan asosiy qoidalar hisoblanadi.
D idaktik talablar m eh natn in g ta ’lim -tarbiyaviy vazifalarini 
nazariy jih atd an to ‘g‘ri bajarilishini ta ’m inlaydi. M ehnat ta ’lim ini 
o ‘qitish m etodikasi didaktikaning xususiy tarm o g ‘i bo‘lib, m ehnat 
ta ’lim in in g ta ’lim -tarbiya nazariyasi, ya’ni m aqsadlari, m azm uni, 
qonunlari tam oyillarini ishlab chiqish bilan shug‘ullanadigan fan 
hisoblanadi. Shu bilan birga u pedagogik texnologiyaning didak­
tik asosi, uning m ehnat, ta ’lim -tarbiya, qoida tam oyillariga m u- 
vofiqligini belgilaydi.
M ehnat ta ’lim in i didaktik jih a td an to ‘g‘ri bo‘lishi uning y u q o ­
ri sam aradorligining zaruriy sharoiti hisoblanadi. B uning uchun 
zam onaviy m ehn at ta ’lim ida d id aktikaning ilm iy xulosalaridan 
ijodiy foydalanish talab qilinadi.
M ehnat ta ’lim ida qo‘llaniladigan asosiy didaktik tam oyillarni 
o ‘rganilar ekan, u ning o ‘zi n im ad an iborat ekanini oydinlash­
tirish zarur. D id ak tik a tam oyillari deganda ta ’lim n in g yagona 
didaktik aniq asosga ega tam oy illarinin g ijtimoiy taraqqiyot ta-
28

---

lablariga javob berishi tu sliuniladi, psixologiyadan o hngan ta d ­
qiqot m a’lum otlari iig‘or pedagogika tajribalarini hisobga oladi.
M eh nat ta ’limi tam o y illarin i bayon qilishda u larn i juft- 
lab o ‘rganish tam oyilini to ‘g‘ri deb hisoblash kerak. Shunday 
q ilinganda m ehnat ta ’lim i didaktikasining ayrim tam oyillari 
o‘rtasidagi m uayyan obyektiv mavjud aloqani ko'rsatishga im ­
koniyat tug'iladi.
C hu no nch i, m ehnat ta ’lim in in g onglilik, izchillik, faollik, 
ta ’lim b erishning puxtaligi kabi d idaktik tam oyillariga alohida 
ta ’r if berganda, ular o ‘rtasidagi ta ’sir qiladigan aloqani belgilab 
b o ‘lm aydi. A ksincha, agar m eh n at ta ’lim in in g didaktik ta m o ­
yillari ju ft tarzda ularning asosiy qoidalarining birligi nuqtayi 
n azarid an ko‘rib chiqilsa u holda m azkur tam o y illarn ing tizim i 
quyidagicha boMishi m um kin: m ehnat ta ’lim in in g ongliligi va 
faolligi, m untazam ligi va abstrakligi o ‘quv tarbiya m aqsadlari­
ga qaratilgan. U num li m ehnat asosida ta ’lim berishda m ehnat 
ta ’lim i o ‘qituvchisi shuni unutm asligi kerakki, o‘quv ustaxonala­
ridagi am aliy m ashg‘ulotdagi h arak atd a yuqorida sanab o ‘tilgan 
m e h n at tam oyillaridan bitta yoki bir nechtasi bo'ladi.