Kasb tanlashga

Amaliy ishlar metodi
o ‘zlashtirilgan b ilim larn i am aliy m asala­
lar y echim in i topishga yo'naltirilgan jarayonda q o ‘llashni taqazo 
etadi, b u n d a nazariy b ilim larn i am aliyotda qo‘llash ko‘nikm asi 
hosil qilinadi. A m aliy ishlar sinfda, tabiiy sh aroitlar — m aktab 
yer m aydoni, issiqxona, geografik m aydonlarda am alga o sh irila­
di. Bu jarayonda sodir etiladigan harakatlar o ‘qituvchi to m o n i­
dan n azorat qilinadi, za ru r hollarda yo‘riqnom a yoki maxsus 
ko‘rsatm ani o ‘quvchilar e’tiboriga havola etadi.
A m aliy ishlar m etodi o ‘quvchilar to m o n id an o ‘zlashtirilgan 
nazariy bilim lar yordam ida ularda am aliy ko‘n ik m a va m alak a­
larni hosil qilishda alohida aham iyat kasb etadi:
171

---

A m aliy 
m etodlarga 
m ashqlar, 
instruktaj 
(yo‘llanma)Iar, 
o‘quv q o lla n m a la r bilan ishlash, laboratoriya tajribalari, kasbiy 
ko‘nikm a va m alakalarni shakllantirish kiradi.
Mashqlar —
k asb -h u n ar ta ’lim i jarayo nin i tadqiq qilish, h ar b ir 
yangi operatsiyani qisqa m uddatli (5 -1 5 m inutli) m ashqlardan 
boshlash m aqsadga muvofiqdir. Bu m ashqlarni shartli ravishda 
ta ’lim iy m ashqlar deyiladi. A m aliy ishlarni bajarish jarayonida 
o ‘quvchilar har xil buyum lar tayyorlar ekan, m ehnat usullari va 
harakatlarini bajarish bo‘yicha m ashq q ilishni davom ettiradilar. 
Bunday m ashqlarni tayyorgariik m ashqlari deyiladi.
M ashq — aqliy yoki am aliy (jism oniy) harak atlarni baja­
rish ko‘n ikrnalarini egallash y o iid ag i ko‘p m arta tak ro rlan ish - 
lar bo‘lib, m ashqsiz k o 'n ik m a ham da m alak alarn i shakllantirish 
m um kin emas. M ashqlar og'zaki, yozm a, grafik (texnik ja ra ­
yonlarni yoritish), ijtim oiy-foydali, jism oniy va boshqa turlarga 
b o iin a d i.
Yozma m ashqlar — ta ’lim ning tarkibiy qismi sifatida zaruriy 
ko‘nikm a va m alakalarni shakllantirish va m ustahkam lash uchun 
qo‘llaniladi. D iktan t, insho, masala, m isol, referat yozish, tajri­
bani yoritish yozm a mashq sanaladi.
G rafikaviy ishlar yozma ishlarga o ‘xshash boMib, ulardan 
texnik jarayonlar (geografiya, fizika, m atem atika, chizm achilik, 
rasm, texnologik ta ’lim )da keng ko'lam da foydalaniladi.
M ashqlar sam arasi quyidagi sh artlar hisobga olinganda bir­
m uncha yuqori b o ‘ladi: 
,
• m ashqlarni bajrishga nisbatan ongli yondashish;
» bajarish qoidasini bilish;
« vaqt bo‘yicha takrorlanishning to ‘g‘ri taqsirnlanishi.
Mashq bajarishni tashkil etish bosqichlari: o'qituvchining 
faoliyat m aqsadi va m azm unini tu sh un tirish i; topshiriqni b a ­
jarish ketm a-ketligini ko'rsatishi; o ‘qituvchi nazorati ostida 
o ‘quvchilar tom onidan o ‘quv h arak atin in g dastlabki bajarilishi;
172

---

z aru r ko‘n ik m a va m alakalar shak llangunicha o ‘quv harakatlar- 
ning ko‘p b o ra takrorlanishi.
B a’zan o 'quvchilar ovoz chiqarib o ‘quv h arak atlarin i takror- 
lashlari, bajarishlari lozim . U lar izohli m ashqlar deb nom lanib, 
h arak atlar m ohiyatini anglagan holda ko‘n ik m a, m alakalarni 
egallashga im kon beradi.