Kasb tanlashga

№
M avzu nomi
Jami
soat
N azariy
A m aliy
1
Q iz bolalar ko‘yíagi ch izm a sin i c h izish ,
bich ish , tikish
6
2
4
2
0 ‘g ‘il bolalar k o‘ylagini b ich ish , tik ish
6
2
4
3
Q izlar sarafan ch izm a sin i c h iz ish , andaza
tayyorlash, b ich ish , tikish
8
2
6
4
Erkaklar sh im i c h izm a sin i c h izish , b i­
ch ish , kiyib ko'rishga tayyorlash
8
2
6
5
S h im n i tikish
8
-
8
6
A yollar ko'ylagi asosi, yengi, yoq asin i
c h iz m a sin i c h izish , andaza tayyorlash
4
2
2
7
Tungi k o‘ylak an d azasin i tayyorlash,
b ichish, tikish
8
2
6
8
Tungi ko'ylak c h iz ish n i albom ga ishlash
2
-
2
9
A yollar va qizlar ko'ylagi ch izm a sin i
c h iz ish , andaza tayyorlash
6
2
4
10
A yollar va qizlar ko'ylagini b ich ish , kiyib
ko‘rishga tayyorlash
8
—
8
11
Y eng, yoqa ch izm a sin i ch izish
2
2
-
310

---

Jadvalning davom i
12
A lb o m g a ko‘ylak n i M 1:4 da ishlash
2
-
2
13
M illiy ko‘ylak a so s c h iz m a sin i c h izish
2
-
2
14
A n d aza tayyorlash, b ic h ish , kiyib
ko'rishdan keyin tik ish
8
2
6
15
Y eng, yoqa, koketkani tayyorlab etakka
u lash
6
2
4
16
X alat uchun o'lch ov o lish , an d aza tayyor­
lash, bichish
8
2
6
17
X alat m ayda d eta lla rin i, asosga ulash,
oxirgi ish lov berish
10
2
8
18
A yollar sh im in i b ich ish , tik ish
10
2
8
19
¡Milliy lo z im n i b ich ish , tik ish
6
2
4
20
Q uyosh yubka c h iz m a sin i c h iz ish , b i­
ch ish , tikish.
6
2
4
21
G o d e yubka c h iz m a sin i c h iz is h , andaza
tayyorlash, b ich ish , tik ish
8
2
6
Jam i
132
32
100
«Bichish-tikish» to‘garagining uchinchi yildagi rejasi
№
M avzu nom i
Jam i
soat
N azariy
A m aliy
1
K irish
2
2
-
2
Ish fartugini b ich ish , tik ish
8
-
8
3
B olalar k o‘ylak larin i b ic h ish , tikish
12
-
12
4
Yubka b ich ish , tik ish
8
-
8
5
B luzka b ich ish , tik ish
8
-
8
6
X alat b ich ish , tik ish
16
2
14
7
O vro'pacha k o'ylak n i b ic h ish , tikish
16
2
14
8
M illiy k o ^ .n k , lo z im b ic h ish , tik ish
16
2
14
9
N im c h a b ich ish , tik ish
12
-
12
10
Bayram ko'ylagi b ich ish , tik ish
16
2
14
11
K o‘rgazm a u ch u n b u y u m la r tik ish
16
2
14
Jam i
130
12
118
311

---

Bu rejalar taxm iniy bo‘lib, to ‘gara]< a’zolarining xohishlari, 
luidudiy sharoitlariga qarab o‘zgartirish m um kin.
2—3 yilda to‘garak a’zolari ko‘pincha moda jurnallaridan 
rnodalar uylari dizayner va loyihachilari yaratgan tayyor andaza- 
lar yordamida kiyimlar to ‘plam larini yaratadilar.
3-yilni yakunlashda bitiruv ishlarini hay’at a’zolari oldida 
himoya qilgan to‘garak a’zolari guvohnoma olish imkoniyatiga 
ega bo‘ladilar. To‘garak ishi bo‘yicha yil yakuni sifatida barcha 
bitiruvchilarning ishlari ko‘rgazmasi tashkil etiladi. Ko‘rgazmaga 
juda katta tayyorgarlik ko‘riladi, e’lonlar yozib, barcha tak lif eti­
lishi kerak. Ko‘rgazma ochiq eshiklari kuni tarzida o‘tkaziladi. 
To‘garak a’zolarining 3 yillik faoliyatlari namoyish etiladi, to‘- 
garak a’zolari o‘z ishlarini himoya qiladilar.
5. 
0 ‘quvchiIarni kasbga yoilashda sinfdan va maktabdan 
tashqari ishlarni tashkil etish. Sinfdan va m aktabdan tashqari ish ­
lar o‘quvchilarni kasbni ongli ravishda tanlashga, ularning ijodiy 
qobiliyatlarini rivojlantirishga, ularda moddiy ishlab chiqarish, 
fan, texnika va boshqa sohalarga oid kasblarni egallashga qizi- 
qishini shakllantirishda ko‘p jihatdan yordam beradi.
Sinfdan tashqari mashg'ulotlarda kasbga yo'llash ishlari 
o‘quvchilarning yosh va bilish xususiyatlariga qarab bir n e­
cha bosqichlarda olib boriladi, bunda quyidagi vazifalar amalga 
oshiriladi:
— moddiy ishlab chiqarish sohasida m ehnatga bo‘lgan ijtimoiy 
qiziqishlarni, o ‘quvchilarda umuman m ehnat haqida tasavvurla- 
rini shakllantirish;
— mehnatga muhabbat, m ehnat ahliga hurm at hislarini sing- 
dirish, unum li mehnatga ijtimoiy mayllarini shakllantirish;
— barqaror kasbiy qiziqishlar va m ayllarni shakllantirish va 
rivojlantirish;
— mutaxassislikni, kasbni tanlash va uni o'zlashtirish yoH arini 
tanlash maqsadida o‘tkaziladi.
Texnika to ‘garaklaridagi m ashg‘ulotlarda olib boriladigan 
kasbga yo‘naltirish ishi m azm uni o'quvchilarni to ‘garak yo‘na- 
lishiga muvofiq kasblar, predm etlar va m ehnat texnologiyasi 
bilan, ishchi shaxsiga nisbatan qo‘yilayotgan talablar, m azkur 
kasbga oid mutaxassislar tayyorlash shartlari bilan, ijodiy ish va 
ana shu kasb egalarining kasbiy o ‘sish istiqbollari bilan, ixtiro- 
chilar va ratsionalizatorlar jam iyati o ‘quvchilar tashkilotlarida,
312

---

texnik ijodkorlik to'garaklarida, bozor iqtisodiyoti m uam m o- 
larini ijodiy haï qilish m asalalari bilan tanishtirishni o‘z ichiga 
oladi.
0
‘quvchilarni tanishtirish uchun m ehnat sohalari va kasb doi­
ralari ro‘yxatini tuzgan chog'da ishlab chiqarish uchun zarur kadr- 
larga b o ig an talab-ehtiyojlarga amal qilish va ayni vaqtda yaqin 
atrofdagi u m u m taiim m aktab kasblari bo‘yicha tayyorlov kurslari 
va oliy o‘quv yurtlarida mutaxassislar tayyorlash yoiialishlarini 
hisobga olish zarur.
To‘garaklarda oikaziladigan mashg‘ulotlar o‘quvchilarning 
yosh xususiyatlarini, qiziqishlarini, shuningdek bozor iqtisodiyo­
tini rivojlantirishning asosiy yoiialishlarini hisobga olgan holda 
ularni kasbga yo‘naltirish uchun keng imkoniyatlar ochib beradi. 
Bu narsa o‘quvchilarning muayyan yoshiga m oijallangan va p o ­
litexnik m azm un kasb etgan texnika ijodkorligi to‘garaklarining 
tegishli dasturlari bilan ta ’m inlanadi. C hunonchi, odatda, ta’­
lim ning birinchi yili dasturi V I-V Il sinflarning o‘quvchilariga, 
ta ’lim ning ikkinchi yili dasturi V Ill—IX sinflarning o‘quvchilariga 
m oijallangandir, ko‘pgina hollarda shaxsiy (yakka tartibdagi) 
dastur asosida shug‘ullanadilar. 
111
—V sinflarning o‘quvchilari 
boshlangich texnik modellashtirish to‘garaklari dasturlari aso­
sida ish ko‘radilar. 
1-11
sinflarning o‘quvchilari o‘zlari uchun 
maxsus tashkil qilinadigan «Mohir qoilar», « 0 ‘yinchoqlar fab- 
rikasi», «Yosh texnik», «Kichik o‘quvchilarning erkin ustaxonasi» 
to ‘garaklarida va boshqa shu kabi to‘garaklarda shugiillanadilar. 
Bu to‘garaklar o ‘z ishini boshlangich sinflarning m ehnat xonasi 
negizida olib boradi.
H ar bir to ‘garak bo‘yicha namunaviy dasturlar nazariy m ate­
rialni va am aliy ishlarning yetarli darajadagi ro‘yxatini o ‘z ichiga 
oladi. Bu dasturlarga ko'zda tutilm agan, lekin u yoki bu mav­
zuga muvofiq b o ig an konstruksiyalar yoki m odellarning ish re­
jasini ham kiritish m um kin. M ahalliy sharoitlarga va to'garak 
a’zolarining qiziqisl \ariga qarab o ‘rganiladigan m aterialni qis- 
qartirish yoki ko‘paytirish mum kin.
Texnika ijodkorligi to‘garaklari o‘quvchilarning hozirgi zamon 
ishlab chiqarishga, texnika va fanga b o i p n qiziqishlarini ken- 
gaytirishga yordam beradi, ijodiy va texnikaviy tafekkurni rivoj- 
lantiradi, konstruksiyalash, modellashtirish va ratsionalizatorlik 
ishi m alakalari va ko‘nikm alarini shakllantiradi.
313

---

Tegishli to‘garakda 
0
‘quvchilarning muvaffaqiyatli shug‘ul- 
ianishlari faoliyatning muayyan turiga qiziqishni rivojlantiradi, 
bajariladigan ishga ijobiy m unosabatda bo‘lishni shakllantiriladi. 
Bolalarning qiziqishlari esa ularning mayllari bilan chambarchas 
bog‘langandir. 
0
‘quvchilarda qiziqishlar va mayllarning rivojlani- 
shi ko‘p jihatdan to‘garaklarning mashg‘ulotlarida ularning bi­
lish faoliyati to ‘g‘ri tashkil etilganligiga bog‘liqdir. Bilish faoli­
yati o‘quvchining muayyan ish turini muvaffaqiyatli bajarishga 
bo‘lgan shaxsiy qobiliyatini aniqlashga, uning kasbiy maqsadini 
shakllantirishga imkon beradi. Shu boisdan bilish faoliyati tashkil 
qilingan chog‘da kasbga oid axborot o‘quvchilarga o‘z vaqtida ye- 
tib borishi va ularning imkoniyatiga mos bo‘lishi muhimdir.
Ma’lumki, mashg‘ulotlar chog‘ida o‘quvchilarda umumtex- 
nikaviy, um um m ehnat va maxsus bilim lar ham da ko‘nikm alar 
shakilanadi. 
0
‘quvchilar ishlab chiqarishda ommalashgan asbob­
lar va moslamalar bilan ish ko‘radilar, ba’zan esa ularni o ‘zlari 
ham tayyorlaydilar. 
0
‘quvchilarning texnik ijodkorlik to‘garakla- 
ridagi faoliyati ko‘pgina hollarda ijtimoiy ahamiyatga molik bo‘l- 
gan muayyan buyum larni tayyorlash bilan ham bog‘liqdir.
Texnika to‘garagi mashg‘ulotlari uchun kasbga yo‘naltirishning 
diqqatga sazovor jihatlarini ko‘rsatib o‘tish qiyin emas. To‘garakda 
birmuncha muvaffaqiyatli yoritilishi mumkin bo‘lgan bunday jihat- 
larga ishchi faoliyatini tavsiflash, ishlab chiqarish mutaxassisi sifati­
da uning vazifalari, mehnat mazmuni, shuningdek kichik mutaxas- 
sisning samarali ishlashi uchun zarur bo‘lgan bilimlar, ko‘nikma va 
malakalar bilan tanishtirish, mehnat qurollari va obyektlari kiradi.
Texnika to‘garagi mashg‘ulotlarida kasbga yo‘naltirish ishi 
to‘garak ishlab turgan butun davr mobaynida muntazam ravishda 
olib borilishi uchun eslatib o‘tilgan barcha omillar va xususiyat­
larni hisobga olib, namunaviy dastur asosida kasbga yo‘naltirish 
bo‘yicha kasbiy ish yuzasidan ish rejasini tuzish lozim.
Kasbga yo‘naltirish sistemasi hayot yo‘lini tanlab olishda, 
kasbga yo‘naltirishda mashinosozlik va mashinashunoslik, fer­
mer xo‘jaligi dehqonlari va mehnatkash ziyolilarning saflarini 
to‘ldirishda yoshlarga ko‘maklashishi va um um an m ehnat resurs­
larini oqilona taqsimlashda ta ’sir o‘tkazishi lozim. M azkur vazi­
fani amaliy jihatdan ro‘yobga chiqarish uchun umumiy ta ’lim, 
mehnat politexnika maktabi, ta ’lim-tarbiya ishi mazmuniga asos 
solingan.
314

---

Quyida to‘garak ishi jarayonida kasbga yo‘naItirish ishining 
nam unaviy rejasi keltiriladi: