|
KASBIY QIZIQISH VA MAYLLAR
Qiziqish va mayllar. Qiziqish deganda odamning u yoki bu fanga qaratilgan faol bilish faoliyati tushuniladi. Kasb tanlashga nisbatan olganda qiziqishlar bu odamning muayyan mehnat sohasiga ijobiy munosabati, uning bilishga va faoliyat ko‘rsatishga bo‘lgan intilishidir.
Qiziqishlar o‘zining mazmuni, ko‘lami, uzoq davom etishi va teranligiga qarab bir-biridan farq qiladi. Qiziqishlarning mazmuni va ko‘lami odamning bilim darajasini hamda har narsaga qiziquvchanligini aks ettiradi. Qiziqishlarning teranligi va uzoq vaqt davom etishi ularning barqarorligini ko‘rsatadi.
Qiziqishlar o‘z taraqqiyoti mobaynida bir nechta bosqichdan o‘tadi. Dastlab ular vaqtincha, epizodik xarakterda bo‘ladi hamda muayyan bir fanga nisbatan ijobiy munosabatda namoyon bo‘ladi. Bunday qiziqishlar rivojlantirib borilmasa, ular tez orada susayib ketadi yoki mutlaqo so‘nadi. U yoki bu fanning chuqur va muntazam ravishda o‘rganib borilishiga, mehnat faoliyatining qiziqilgan sohasiga sinchkovlik bilan kirishib ketilishiga qarab qiziqishlar mustahkamlanib, kuchayib borishi va asta-sekin barqaror qiziqishga aylanib qolishi mumkin. Bunday qiziqishlar ko‘pincha o‘sib, ulg‘aya borib, maylga — kishining muayan faoliyat bilan shug‘ullanishga bo‘lgan intilishiga hamda mazkur faoliyat turiga muvofiq keladigan mahorat va malakalarni takomillashtirib, doimiy ravishda o‘z bilimini oshirib borish uchun intilishiga aylanadi.
Agar qiziqishlar “bilishni istayman” degan formula bilan ifodalanadigan bo‘lsa, mayllar “bajarishni istayman” degan formula bilan ifodalanadi. hayvonlar to‘g‘risidagi kitoblarni o‘qishga bo‘lgan qiziqish hayvonot bog‘iga borib turishni yaxshi ko‘rish, “hayvonot olamida” deb ataladigan televizion ko‘rsatuvning birortasini qo‘ymay ko‘rib borish boshqa-yu, hakiqiy jonivorlarni har kuni parvarish qilish natijasida hosil qilinadigan bir olam quvonch boshqadir.
Qiziqishlarning rivojlanish bosqichlari
Vaqtinchalik
Barqaror
Epizodik
Texnik qobiliyat - texnikani egallashga va texnika fanlarini o‘zlashtirishga bo‘lgan qobiliyat
Texnikaga, texnika ijodiyotiga bo‘lgan qiziqish, mashina va stanoklarda
asboblar bilan
ishlashga intilish, fizika, ximiya, matematika, chizmachilik va shu kabilarni muvaf-
faqiyat bilan
o‘zlashtirish
|
Matematik qobiliyat - fikrlashning matematik metod-larini egallash
qobiliyati
Matematikaga bo‘lgan qiziqish, mantiqiy
fikrlash, analiz qilish va umumlashtirish
qobiliyati, matematik bilim-
larni muvaf -faqiyatli egallash va shu kabilar.
|
Pedogogik qobiliyat - o‘qitish va ta’lim-tarbiya berish maqsadida boshqa bir kishiga
ta’sir ko‘rsatadi.
Pedagogik faoliyatga qiziqish; bolalarni sevish, bolalar kollektivini
uyushtira bilish mahorati, nutqning ravon va ishontira
oladigan bo‘lishi talabchanlik, xushmuomalalik adolatlilik, xolis
niyatli bo‘lish
va shu kabilar.
|
Tashkilotchilik
Qobiliyati qandaydir bir ishni qila olish
va odamlarni uyushtira olish mahorati
Odamlar bilan
tezda til topib
ketish, odam psixologiyasini
tushunish, odamlar o‘rtasida mehnatni to‘g‘ri taqsimlay olish, o‘z vazifasini
halol bajarish, tirishqoq bo‘lish, o‘z xatti harakatlariga tanqidiy qarash va shu kabilar
|
Adabiy-lingvistik qobiliyat - adabiy faoliyatga, tillarni o‘rganib olishga bo‘lgan qobiliyat
Nutqning yaxshi
o‘sganligi, lug‘at
boyligi rivojlanganligi, tillarni egallashga, adabiyotni
o‘rganishga qiziqishi, eshitib eslab qolish xotirasining kuchliligi, kuzatuvchanlik,
assosiasiyalarning boy bo‘lishi va boshqa shunga o‘xshashlar
|
San’atga bo‘lgan qobiliyat - ijodiy tasavvurga ega bo‘lish, obrazli
fikrlash qobiliyati
Rassom uchun ko‘rib tasavvur qilishning yorqinligi, rang
va shaklni his
qilish, aktyor
uchun - diksiya
(talaffuz), mimika (imo-ishora), boshqalar qiyofasiga kira olish qobiliyati, nutqning
ifodali bo‘lishi, tabiatdagi va tevarak-atrofdagi hayotda go‘zal narsalarni ko‘ra bilish
|
Faoliyat ko‘rsatish mobaynida kishining mayllari faqat namoyon bo‘libgina qolmasdan, shu bilan birga uning mayllari shakllanib ham boradi. Shuning uchun mehnatning har xil turi tasodifan duch kelishini kutib o‘tirmay, u ishlarga ongli ravishda kirishib ketaverish kerak. Faqat turli yo‘nalishda olib borilgan faol faoliyatgina sizga o‘z mayllaringizni bilib olish va sinab ko‘rish imkonini beradi.
Shunday qilib, kasbni barqaror qiziqish va maylga muvofiq tanlash kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
