Kasb odobi indd

Majburiyat
– bu fuqarolik huquqiy munosabat bo‘lib, unga 
asosan, bir shaxs (qarzdor) boshqa shaxs (kreditor) foydasiga 
muayyan harakatni amalga oshirishga, chunonchi: mol-mulkni 
topshirish, ishlarni bajarish, xizmatlar ko‘rsatish, pul to‘lash va h.k. 
yoki muayyan harakatdan o‘zini saqlashga majbur bo‘ladi, kreditor 
esa qarzdordan o‘zining majburiyatlarining bajarilishini talab qi-
lish huquqiga ega bo‘ladi.

---

34
Shartnomalar 
– mahsulot yetkazib berish shartnomalariga, xiz-
matlar ko‘rsatish bo‘yicha, ijara shartnomalariga va bajariladigan 
ishlarning xususiyatiga qarab boshqa turlarda bo‘lishi mumkin. 
Mahsulot yetkazib berish shartnomasi bir yilga yoki taraflar keli-
shuvida nazarda tutilgan boshqa muddatlarga tuzilishi mumkin.
Shartnomaning mohiyati quyidagi bandlar bo‘yicha yoritilishi 
mumkin:
I. Shartnoma mohiyati (predmeti), nima to‘g‘risida ekanligi.
II. Tomonlarning majburiyatlari.
2.2. Mijozning (iste’molchining) majburiyatlari.
III. Tomonlar huquqi.
3.2. Mijozning huquqlari.
IV. Xizmatlarga iste’molchining pul to‘lovlari miqdori va mud-
dati.
V. Tomonlarning javobgarligi.
VI. Fors-major majburiyatlari.
VII. Shartnomaning amal qilish muddati, uni o‘zgartirish, uzish 
tartibi.
VIII. Shartnomaning boshqa shartlari.
IX. Tomonlarning huquqiy manzili va to‘lov hujjatlari.
Oddiy xo‘jalik shartnomalarining zaruriy qismla ri quyidagilar:
1. Shartnomaning nomi (Yetkazib berish shartnomasi, Imoratni 
ijaraga olish shartnomasi, Pudrat shartnomasi kabi).
2. Shartnoma tuzilgan sana.
3. Shartnoma tuzilgan joy.
4. Shartnoma tuzayotgan tomonlarning aniq va to‘liq nomi 
(matnning keyingi o‘rinlarida ularni qisqartirib shartli nomlash 
mumkin: «buyurtmachi», «institut», «muassasa», «uy-joy boshqar-
masi», «bajaruvchi», «ijrochi» kabi); tomonlar vakillarining ism 
va otasining ismlari, familiyalari, ularning vakolat doirasi (ularga 
shartnoma tuzish huquqini beruvchi vakolatlar haqida).
5. Shartnoma matni (bu qism ba’zan boblarga bo‘linadi, har bir 
bob rim raqamlari bilan belgilanadi. Boblar bandlarga bo‘linib,
ularning tartib raqamlari arab raqamlari bilan ko‘rsatiladi. Xuddi 
shu yerda nizolarni ko‘rib chiqish tartibi, shartnomaning umumiy 
summasi, uning umumiy amal qilish muddati ham bayon qilinadi).
6. Tomonlarning huquqiy manzillari.
7. Tomonlarning imzolari va muhrlari.

---

35
Shartnomalar ularni tuzishga vakil qilingan shaxslar tomonidan im-
zolanadi; bunda «imzo» degan zaruriy qismda imzo qo‘yuvchilarning 
lavozimlari emas, balki shartnomaviy munosabatlar o‘rnatayotgan 
huquqiy shaxslarning (to‘liq yoki qisqargan) nomi ko‘rsatiladi.
Shartnomalar ikki nusxadan kam tuzilmasligi kerak, chunki har 
bir huquqiy shaxs hujjatlar yig‘masida kamida bir nusxasi bo‘lishi 
kerak. Shartnomaning barcha nusxalari bir xil huquqiy kuchga ega 
bo‘ladi.