Kasb odobi indd

3.3. Muzokara va suhbatlarga tayyorgarlik hamda o‘tkazish yo‘llari
Xizmat ko‘rsatish sohasining falsafasi servis faoliyatining jami-
yat va inson hayotidagi ijtimoiy ahamiyatini ochib beradi. Xizmat 
ko‘rsatish sohasining falsafasini bu sohaning kasbiy majburiyatlari 
yoki axloqiy qoidalari ro‘yxati bilan tenglashtirish mumkin emas. 
Servis sohasining falsafasi xizmat turlarini ishlab chiqaruvchilari va 
iste’molchilarini teng huquqli hamkorlar deb olib qaraydi, ular ning 
umumiy maqsadlarini aniqlaydi va ular uchun umumiy bo‘lgan 
ma’naviy qadriyatlarni (masalan, mijoz har doim haq) shakllanti-
radi. Natijada tartibga solingan harakatlar va servis faoliyatining 
barcha ishtirokchilarining o‘zaro bir-birini yaxshi tushunishi o‘z 
navbatida xizmat ko‘rsatish jarayonining samarasini yaxshigina 
oshiradi. Bunday vaziyatda firmada yaxshi kayfiyat hukmronlik 
qiladi. Eng muhimi esa bunday xush kayfiyatdan mijozlar ham 
bahramand bo‘lishadi va ularni yana bir bor shu firmaga murojaat 
etishlariga sabab bo‘ladi.
Uchrashuv yoki muzokara to‘g‘risida kamida 2–3 kun oldindan 
kelishib olish qabul qilingan, bunda muhokama uchun kiritiladi-
gan masalalar, shuningdek, uchrashuvning davomliligini oldindan 

---

59
aniq lab olish kerak. Bu daqiqalarda esa tomonlar muhokama uchun 
zarur ma’lumotlar to‘g‘risida, shuningdek, hujjatlar yoki og‘zaki 
deklaratsiyalar to‘g‘risida kelishib olishadi. Muzokaralarning bosh-
lanish vaqtiga ikkala tomon ham so‘zsiz rioya etishi qabul qilin-
gan.
Ish uchrashuvlari, ayniqsa, muzokaralar maxsus ajratilgan va 
moslashgan xonada (zalda) o‘tkaziladi. Muzokaraning har bir ish-
tirokchisi oldiga ishtirokchining familiyasi, ismi va otasining ismi, 
u vakil bo‘lsa firma yoki tashkilot nomi ko‘rsatilgan yozuv tax-
tachalarini qo‘yib qo‘yish maqsadga muvofiqdir.
Joylar (stullar) yetishmasligi holatlari bo‘lmasligi shart.
Zarur hollarda muzokaralarga maxsus ajratilgan (tashrif etilgan) 
xodimlar (mutaxassislar) xizmat ko‘rsatishadi.
Ishtirokchilar stollar ustidan qog‘ozlar va yozuv-chizuv uchun 
kerakli narsalarni topa olishlari lozim. Shuningdek, stollar ustiga 
salqin ichimliklarini ham qo‘yish o‘rinlidir. Oz miqdorda pishi-
rilgan narsalar bilan choy va kofelar qo‘yish ham tavsiya etiladi.
Rasmiy qabullar odatda yirik ko‘rgazmalar, konferensiyalar 
ochilishi va savdo shartnomalarini imzolash davrlarida uyushtirila-
di. Rasmiy qabul tashkil etish rejalashtirilgan bo‘lsa, u qaysi shakl-
da bo‘lishdan qat’i nazar alohida tayyorgarlikni talab qiladi. Av-
val qabul turi aniqlanadi, so‘ngra tadbirni o‘tkazishdan ko‘zlangan 
maqsad, o‘tkaziladigan joyi, mehmonlar ro‘yxati, taklifnomalarni 
tarqatish tartibi, stollar joylashuvi rejasi, ularni jihozlash, nutqlar 
va xizmat ko‘rsatish masalalari bilan shug‘ullaniladi. Qabul bayram 
kunlari o‘tkazilmaydi.
Mehmonlarga 1–2 hafta oldin taklifnoma jo‘natiladi. Taklifno-
ma tipografik usulida tayyorlanadi. Oldin har bir taklif etiluvchiga 
og‘zaki maslahat solib ko‘riladi, rozi bo‘lsa taklifnoma jo‘natiladi.
Katta e’tiborni mehmonlarning joylashuviga qaratish zarur. Bu 
masalada har bir mehmonning xizmat va ijtimoiy holatini qat-
tiq nazarda tutish lozim. Ularning stoldagi joylarini hisobga olish 
zarur.
Mehmonlarni stolga joylashtirish tartibi quyidagicha:
Eng e’tiborli mehmon uy bekasining o‘ng tomoniga, eng e’tiborli 
mehmonning oilasi uy egasining o‘ng tomoniga joylashadi. Qol-
ganlari lavozimi, yoshi bo‘yicha bitta erkak, bitta ayol tarzida joy-
lashadilar. 

---

60
Umuman rasmiy yoki uydagi barcha qabullarda ishtirok etishda 
o‘zini tutishning asosiy qoidalariga amal qilish quyidagicha:
Erkaklar: oyoqni almashtirib o‘tirmaydi, shimni paypoq dara-
jasidan yuqoriga ko‘tarmaydi.
Ayollar: o‘tirganda ko‘ylak va yubkani ko‘tarmaydi, past kres-
loga o‘tirganda oyoqni almashtirmaydi. Tizzani bir-biriga juftlagan 
holatda bir tomonga qaratib, oyoqni bir joyda ushlab turadi.
Qabulning bosh qoidalaridan biri, bu aniqlik, nafaqat o‘z vaqtida 
kelish, balki chiroyli, o‘z vaqtida kuzatilishi hamdir.
Qabul davrida barcha mehmonlar uchun qiziqarli bo‘lgan voqea 
va hodisalar haqida gap olib borish kerak. Iloji boricha ish yuza-
sidan suhbatlashuv, tortishuvlaridan yiroq bo‘lishiga harakat qilish 
lozim.
Muzokara davomida yoki u yakunlangandan so‘ng mehmon-
larni tushlik yoki kechki ovqatga taklif etish yaxshi odat.
Barcha mamlakatlarda yaxshi odat aniqlikning belgisi hisobla-
nadi. Qabulga 15 daqiqagacha kechikib kelishga ruxsat etiladi. 
O‘ndan uzoq vaqt kech qolib ketish o‘ta qo‘pol hurmatsizlik 
hisoblanadi. Agar kechikib kelishga uzrli sabab bo‘lsa, oldindan 
ogohlantirib qo‘yiladi, kechirim so‘raladi. Muddatdan oldin ke-
lish ham yaxshi odat emas, mezbonlarni noqulay holatga tushirib 
qo‘yish mumkin.
Ish uchrashuvlari tashkil etilishini to‘laligicha tashabbuskor to-
mon yoki kelishuv bo‘yicha qabul qiluvchi tomon bo‘lib qoluvchi 
tomonlardan biri o‘z zimmasiga oladi. Ko‘pincha muzokaralar kok-
teyl, lanch, kechki ovqatlanish va qabulning boshqa turlari shunday 
tartibli tadbirlar shaklida o‘tkaziladi.
Lanch 
(2-nonushta) odatda soat 9.30 va 10 lar o‘rtasida uyush-
tiriladi va 1–1,5 soat davom etadi (nonushtaninng o‘ziga 45–60 
daqiqa va choy yoki kofe uchun 15–30 daqiqa).