Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma

Tirsakli va taqsimlash vallari
Traktor  dvigatellarining  tirsakli  vallari,  odatda,  legirlangan  po‘latdan
bolg‘alash yo‘li bilan tayyorlanadi. O‘zak va shatun bo‘yinlari yuqori chastotali
tok bilan 3,0—5,5 mm chuqurlikda, Rs 48—50 kg/sm
2
qattiqlikkacha sirtaki to-
blanadi. Ish jarayonida tirsakli vallarning shatun va o‘zak bo‘yinlari, taqsimlash
shesternyasi  va  maxovik  o‘rnatiladigan  joylari,  moy  haydash  rezbasi  yeyiladi,
val egiladi, yoriladi va hokazo nuqsonlar sodir bo‘ladi. Shatun va o‘zak bo‘yin-
larning  yeyilishi  asosiy  kamchilik  hisoblanib,  u  katta  rusumdan  qochirma
kuchlar va ish bajaruvchi kuchlar ta’sirida sodir bo‘ladi. Yeyilgan bo‘yinlar no-
to‘g‘ri  oval    va  konus  shaklini  oladi.  Bo‘yinlarning  o‘lchamlari,  ovalligi  va
konusligi ikki tekislikda: shatun bo‘yinlariniki — krivoshiplarining tekisligida va
ularga  tik  tekislikda,  o‘zak  bo‘yinlarniki  esa  birinchi  krivoship  tekisligida  va
unga  tik  tekislikda  o‘lchanadi.  Bu  o‘lchamlar  bo‘yinlarning  uzunligi  bo‘yicha
ikki-uch joyidan o‘lchanadi. Valning egilganligi o‘rta o‘zak bo‘yining maksimal
tepishiga  qarab  aniqlanadi.  Aniqlangan  tepish  miqdori  valning  tepishi  bilan
o‘rta bo‘yinning ovalligi yig‘indisi bo‘ladi. Valning tepishi tokarlik dastgohining
markazlarida yoki prizmalarda indikator bilan tekshiriladi.
Val krivoshipining radiusini o‘zgartirmay saqlash uchun quyidagilar bajarila-
di: val markaz siljitgichlarga o‘rnatiladi, markaz siljitgichlarni vertikal tekislikda
siljitib, chetki o‘zak bo‘yinlar dastgoh staninasining ustida krivoshipning me’y-
orli radiusi ta’minlanadigan qilib joylashtiriladi. O‘zak bo‘yning balandligi (H)
o‘lchami quyidagi formuladan hisoblab topiladi:
d
H = h + r + ------   ;       
(1)
2
B u n d a: h — dastgoh markazlarining balandligi, mm;