Kasalliklari

T  s   4101000000-14----- qat’iy  buyurtma  2007

'  ' M   352  (04)  -   2007

©  N.Toshpo‘latova,  S.Suyunova,

G‘afur  G‘ulom  nomidagi  nashriyot- 

ISBN 978-9943-03-016-9 

matbaa  ijodiy  uyi,  2007-y.

---

I  BOB.

YUZ-JAG4  SOHASI  ANATOMIYASI  УА 

FIZIOLOGIYASI  HAQIDA  QISQACHA  MA’LUMOT

YUQORI  JAG‘  SUYAGI

Kalla skeletining yuz qismiga kimvchi juft  suyak jag‘  suyagi 

deyiladi.  Bu  suyakning  tanasi  va  to ‘rtta  o ‘sig‘i  bor.  0 ‘siqlari: 

peshona,  yonoq,  tanglay,  alveola.  Yuqori jag‘  tanasining  ichida 

havo  saqlovchi  b o ‘shliq  bor,  ushbu  b o ‘shliqni  G aym or 

bo‘shlig‘i  deb  ataladi.  Gaymorov  b o ‘shlig‘i  15—20  yoshlarda 

to ‘liq  shakllanib b o ‘ladi va u  o ‘rtacha  3  sm1  ega bo‘lib,  yuqori

4,5,6  tishlar  sohasida  joylashadi.  Yuqori  jag‘da  4  ta  yuza 

farqlanadi:  yuqori  tom ondan  ko‘z  kosasiga  qaragan  yuza, 

oldingi tomondan yuzga qaragan yuza,  medial bumnga qaragan 

yuza  va  orqa  tomondan  chakka  osti  yuzasi  chegaralab  turadi. 

Ko‘z  kosasiga qaragan yuzasida ko‘z  kosasi ostidagi egat bor,  bu 

egat  ko‘z  kosasi  ostidagi  kanalga  aylanadi.  Yuqori  jag‘  tanasini 

tesliib  o ‘tadigan  bu  kanal  shu  tananing  yuzga  qaragan  yuzasiga 

ko‘z kosasi ostidagi teshik bilan ocliiladi. Bumnga qaragan yuzasida 

ham  teshik  bor.  Gaymor  kanaliga  olib  kiradigan  shu  teshikdan 

oldingi tomonga tikka o‘tuvchi ko‘z yoshi egati bor,  ana shu egat 

bumn  ko‘z  yoshi  kanalining  hosil  bo‘lishida  qatnashadi.

1-rasm.  Y uqori jag '  suyagi:  1—peshona  o‘sig‘i,  2—yonoq  o‘sig‘i,  3—alveola 

o ‘sig‘i,  4—tanglay  o ‘sig‘i,  5—yuqori  jag‘  bo'slilig'i.

3

---

Suyak tanasidan to ‘rt tomonga to ‘rtta o ‘siq ketadi.  Peshona 

o ‘sig‘i  peshona  suyagiga birlashadi,  yonoq o ‘sig‘i yonoq suyagi 

bilan  birlashadi.  Alveola  o ‘sig‘i  past  tomonga  qaragan  bo‘lib 

unda  tishlaming  ildiz  kataklari joylashadi.  Tish  ildizlari  ushbu 

kataklarga  kirib  turadi.  Tanglay  o ‘sig‘i  o ‘zaro  tutashib  qattiq 

tanglayning  oldingi  2/3  qismini  tashkil  etadi.  0 ‘ng  va  chap 

tanglay o ‘siqlari tutashganida chok hosil qiladi. Chokning oldingi 

tomonida  kurak  tish  teshigi  ko‘rinib  turadi  va  kanalga  davom 

etadi.  Yuqori  jag‘da  bum n  bo‘shlig‘i  va  Gaymorov  b o ‘shlig‘i 

bo‘lganligi  uchun  nozikroq  ko‘rinadi,  lekin  shunga  qaramay, 

chaynash  vaqtida  hosil  b o ‘lgan  chaynov  bosimiga  qarshilik 

ko‘rsata  oladi.  Yuqori  jag‘ning  bunday  chidamliligi  undagi 

zich  suyak  moddasidan  iborat  kuchli  ustunlaming  borligidir. 

Ustunlami  kontrforslar  deb  ataladi.  Kontrforslar  ovqatni  uzib 

olish va  chaynashda  kelib  chiqadigan  kuchli  zo‘riqishlami jag‘ 

bo‘ylab  taqsimlab,  so‘ngra  kalla  skeletining boshqa  suyaklariga 

uzatadi.  Yuqori  jag ‘  kontrforslari  to ‘rtta:  burun-peshona, 

yonoq,  tanglay,  qanot-tanglay.

PASTKI  JAG‘

Pastki jag‘  suyagi kalla skeletining yagona harakatlanadigan 

suyagi.  Pastki jag‘  ikki qismdan tashkil topgan:  tana va o ‘siqlar. 

Pastki  jag‘  embrional  davrda  ikkita  yarim  bo‘laklardan  iborat 

bo‘lib,  bola  1  yoshga  to ‘lganida  bitishi  tugallanadi  va  u  toq 

suyakka  aylanadi.  Suyak  tana- 

sining  yuqori  qismida  alveola 

o ‘sig‘i bo‘lib, unda alveola katak­

lari  joylashgan.

Pastki  ja g ‘da  ikkita  o ‘siq 

farqlanadi.  Orqada  joylashgan 

o‘siq bo‘g‘im o‘sig‘i,  oldingi o‘siq 

toj  o ‘sig‘i  deyiladi.  Pastki  jag‘ 

shoxlaiining ichki yuzasida pastki 

ja g ‘  teshigi  bo r,  pastki  ja g ‘ 

kanali shu teshikdan boshlanadi.

Pastki  jag ‘  tanasi  shoxlari  2 -rasm.