Kartografiya va geovizuallashtirish



Download 5,08 Mb.
Pdf ko'rish
bet44/143
Sana31.12.2021
Hajmi5,08 Mb.
#213978
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   143
Bog'liq
GE-UZ Cartography and Geovisualization Safarov E UZ

Nazorat savollari 
1. Vizuallashtirish deganda nimani tushunasiz? 
2. Kartografiyada tasvirlash usullariga izoh bering. 
3. Grafik ma‘lumotlar nimalarda o‗z aksini topadi? 
4. GAT nima va qanday GATlarni bilasiz? 
5. Geoinformatsion kartalashtirishga izoh bering. 
6. GAT dasturlarida qatlamlarga ta‘rif bering. 
7. Ma‘lumotlar bazasi necha usulda tuziladi? 
8. GAT dasturlarida vektor va rastr tasvir nima? 
9. Veb-kartalar qanday yaratiladi? 
10. Kartografik belgilarga ta‘rif bering. 
 


 
 
55 
3-bob. KARTOGRAFIK MODELLASHTIRISH 
3.1.  Kartografik modellashtirish tushunchasi 
Keyingi  yillarda  kartografiyada  yangi  soha  –  kartografik  modellashtirish 
rivojlanib  bormoqda.  Kartografik  modellashtirish  deganda    geografik  voqea-
hodisalardan  foydalanish  asosida  yangi  bilim  olish  va  ulardan  foydalanish  uchun 
kartografik  asarlar  yaratish  va  tahlil  qilish  natijasida  yangilarini  yaratish  usullari 
tushuniladi.  Geografik  modellar  ichida  karta  asosiy  va  an‘anaviy  model 
hisoblanadi. Karta va atlas ma‘lum bir matematik qonunlar asosida tuziladi, ya‘ni 
er  shari  dumaloq  bo‗lishiga  qaramay,  kartografik  proektsiyalar  asosida 
modellashtirilib,  tekislikka  yoyiladi  va  karta  sifatida  beriladi.  Kartografik 
tadqiqotda quyidagi asosiy usullardan foydalaniladi: 
• kartani o‗qib o‗rganish; 
• kartani kartometrik yo‗llar bilan tahlil qilish; 
• grafik usuldan foydalanish; 
• matematik-statistik tahlil qilish usuli va boshqalar. 
Kartani  o‗qib  o‗rganish  usuli  eng  ko‗p  qo‗llaniladigan  usullardan  bo‗lib, 
kartografik  tasvirga  asoslanadi  va  legenda  asosida  bajariladi.Kartometrik  usulda 
kartada o‗lchash yo‗llari bilan nuqtalarning koordinatalarini aniqlash, masofalarini 
hisoblash,  balandliklar,  maydonlar,  hajmlar,  burchaklar  va  boshqa  miqdoriy 
ko‗rsatkichlarni hisoblash yo‗li bilan tahlil qilinadi. Grafik usulda karta va atlasda 
profillar,  kesmalar,  diagrammalar  va  sxemalardan  foydalaniladi.  Matematik- 
statistik  tahlil  usuli  yangi  qo‗llanilayotgan  usul  bo‗lib,elektron  hisoblash 
texnikasiga  asoslanadi.  Statistik  ko‗rsatkich  yordamida  bu  usul  bilan  hududlar 
rayonlashtiriladi. 
Kartalarda yirik sohaning birgina ko‗rsatkichi tasvirlansa tarmoq yoki soha 
kartasi  hisoblanadi.  Bu  ko‗proq  ijtimoiy-iqtisodiy  kartalarga  tegishlidir.  Masalan, 
paxtachilik, g‗allachilik, chorvachilik, uy-joy qurilishi va hokazo. 


 
 
56 
Tasvirlanayotgan  voqea-hodisalarning  tadqiqot  usuli  bo‗yicha  kartalar 
tahliliy va sintetik kompleks tiplarga bo‗linadi. Tahliliy tipdagi  kartalarda voqea-
hodisalarning  alohida  tomonlari  yoki  hususiyatlari  ko‗rsatilib,  ular  orasidagi 
bog‗liqliklar  ko‗rsatilmaydi,  bu  esa  munosabatlarni  aniqlashda  qiyinchilik 
tug‗diradi.  Masalan,  havoning  harorati,  shamollar,  yog‗in-sochinlar  va  hokazo. 
Ba‘zan  bir-biriga  yaqin  2–3  voqea-hodisa  birga  tasvirlanadi.  Sintetik  kompleks 
tipdagi  kartalarda  biror  soha  to‗g‗risida  to‗liq  va  mukammal  ma‘lumot  berilib, 
voqea-hodisalar  orasidagi  o‗zaro  bog‗liqlik  saqlanadi.  Masalan,  landshaft, 
agroiqlim,  rayonlashtirish,  qishloq  xo‗jalik  kartalari  va  boshqalar.  Kompleks 
tipdagi kartalarmaxsus kartalar bo‗lib, ularda bir-biriga bog‗liq bo‗lgan bir qancha 
voqea-hodisalar  yoki  ularning  bir  nechta  hususiyatlari  birga  tasvirlansa-da,  lekin 
mazmunining  har  bir  ko‗rsatkichi  alohida  beriladi.  Masalan,  umumiqtisodiy, 
sanoat,  qishloq  xo‗jaligi,  aholi  va  transport  kartalarida  alohida  tasvirlanadi,  lekin 
ular orasidagi o‗zaro bog‗liqlik saqlanadi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Download 5,08 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   143




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish