Kartografiya va geovizuallashtirish

internet-kartaga olish va veb-kartaga olish atamalari bilan nomlanadi. 

---

 
 
51 
Internet-kartalardan  foydalanish  –tezkor  tarzdagi  elektron  kartometriya 
yuqori darajaga ko‗tarildi. Strukturalarning tahlil usullarini, o‗zaro bog‗lanishlarni, 
ko‗rsatkichlar kompleksi bo‗yicha hududlashtirish usullarini va ayniqsa, internetda 
turli  vaqtga  tegishli  tasvirlar  va  boshqa  geotasvirlar    yig‗indilari    dinamik 
usullarining  yangi  imkoniyatlarini  sinchiklab  o‗rganish  muhim  ahamiyatga  ega. 
Foydalanuvchilarga shaxsiy qo‗shimcha ma‘lumotlarni kiritish ─ bu ham internet 
kartalaridan foydalanish usullari tarkibiga kiradi.  
Kartometriyada  mavjud  bo‗lgan  an‘anaviy  va  boy  arsenal  xususiyatlarni 
transformatsiyalash,  moslashtirish,  morfometriya  masalalari,  matematik-
kartografik  usullar,  nashr  qilinuvchi  kartalarni  tuzish  masalasi,  virtual  karta 
asarlarini  yaratish  masalalari  istiqbolli  tarzda  baholanadi.  Bunda  ekranda 
geotasvirlarni  hosil  qiluvchi  taassurot  xususiyatlarini  o‗rganish  ustuvor 
yo‗nalishlardan  birini  tashkil  qiladi.  Hozirgi  kunda  bu  sohada  tadqiqotlar  deyarli 
amalga oshirilmagan bo‗lib, foydalanuvchilar bo‗yicha kerakli so‗rovlar o‗tkazish, 
maxsus  tajribalarni  amalga  oshirish  talab  qilinadi.  Elektron  kartalarga  muvofiq 
tarzda  turli  xil  belgilar,  fonlar,  kulrang  va  rangli  shkalalarning  amaliyotda 
qo‗llanilish  pog‗onalari  darajasini  aniqlash,  shuningdek,  ekranda  kartografik 
tasvirlarning  bir  tekisda  qabul  qilinishi  masalalari    A.Robinson  tomonidan  ham 
ta‘kidlab o‗tilgan. Belgilarning farqlanishlarida minimal darajadagi qiymatlarning 
baholanishi elektron geotasvirlarni aks ettirishda juda muhim hisoblanib, bu holat 
nashr  ettiriladigan  kartalarda  so‗zlarga  nisbatan  ham  katta  ahamiyat  kasb  etishi 
mumkinligi  ta‘kidlanadi,  bu  erda  haqiqatdan  kashf  etilmagan  qism  -  testlar  va 
psixofizik tajribalarni o‗tkazish tavsiya qilingan. 
Bularning  barchasi  internetda  kartaga  olish  yo‗nalishidagi  yutuqlarni 
ifodalab  bersa-da,  hali  echilishi  kerak  bo‗lgan  ko‗plab  muammoli  vaziyatlar 
etarlicha  hisoblanadi.  Hozirgi  kunda  uning  imkoniyatlari  birmuncha  cheklangan 
bo‗lib,  asosan  interfaol  tarzda  kartalash  va  vizual  xususiyatga  ega  kartalarda  bu 
holat  yaqqol  kuzatiladi.  Bu  ko‗rinishdagi  panoramalash  va  geotasvirlarni  planli 
tarzda  kuzatish  («aylantirish»  deb  ataluvchi  holat),  ularni  masshtablashtirish  va 

---

 
 
52 
buferizatsiyasi,    makonda  korrelyatsiyalash,  animatsiya  va  boshqa  bir  qator  juda 
muhim funktsiyalarni yanada takomillashtirish talab qilinadi. 
Ushbu  funktsiyalarni  amalga  oshirishda  bir  qator  jiddiy  cheklanishlarga  va 
qiyinchiliklarga  duch  kelinadi.  Bir  so‗z  bilan  aytganda,  makoniy  holatda 
kartografik tahlil qilish jarayoni uchun dasturiy modellar va tavsiyalar – bu yangi 
ishlanmalarni  talab  qiluvchi  keng  ko‗lamdagi  maydon  hisoblanadi.  Hozircha  bu 
yo‗nalishda tizimda jiddiy olg‗a siljishlar boshlangan.