Kartel kartel

Neftni eksport qiluvchi davlatlar tashkiloti, qisqartmasi - OPEK (inglizcha: OPEC, The Organization of the Petroleum Exporting Countries) - neft narhini muqobil ushlab turish maqsadida neft qazib oluvchi derjavalar tomonidan yaratilgan kartel hisoblanadi. Ushbu tashkilotga iqtisodiyoti asosan neftni eksport qilishdan tushgan daromadga bogʻliq boʻlgan davlatlar aʻzo hisoblanadi. Tashkilotning asosiy maqsadi - dunyodagi neft narhlari ustidan nazorat olib borish.

Neft eksport qiluvchi mamlakatlar tashkiloti, OPEK (Organization of Petroleum Exporting Countres, OPEC) — neft kazib. olishni va aʼzo mamlakatlarning neft eksporta siyosatini muvofiklashtiruvchi hamda aʼzo mamlakatlar manfaatlarini himoya qiladigan xalqaro tovar tashkiloti. Tashkilot rasman 1960 yilda Venesuela tashabbusi bilan Bagʻdod kon-ferensiyasida tashkil etilgan. Nizo-mi Karakas (Venesuela)da 1961 yilda qabul qilingan va keyinchalik koʻpgina oʻzgartirishlar kiritilgan. Eron, Iroq, Kuvayt, Liviya muassis mamlakatlar hisoblanadi. Aʼzo mamlakatlar Jazoir, Venesuela, Gabon, Indoneziya, Iroq, Eron, Liviya, Katar, Kuvayt, Nigeriya, BAA, Saudiya Arabistoni, Ekvador (2003).

20-asrning 80-yillari 2-yarmida bu tashkilotga kirmaydigan mamlakatlar va Saudiya Arabistonidan neft taklifining oʻsishi natijasida OPEKning taʼsiri keskin pasaydi. Hozirgi xalqaro iqtisodiy munosabatlarda taʼsir do-irasi hamon kuchli. Tashkilotningoliy organi — yiliga 2 marta chaqiriladigan konferensiya boʻlib, unda ishtirokchi mamlakatlar ishlab chiqarish strategiyasi va narxlar koʻrib chiqiladi va tasdiklanadi. Idorasi Avstriyada joylashgan.^[1]

OPEC - nodavlat tashkilot sifatida Bogʻdod dagi konferensiyada 10-14 sentyabr 1960 yilda tashkil etilgan. 

1. 
   Kartel - birlashma, bir xil mahsulot ishlab chiqaradigan mustaqil kompaniyalar, firmalarning shartnomaviy birlashmasi. Qoida tariqasida, u xuddi shu sohada ishlaydi. K. a memberszolari oʻzlarining iqtisodiy va huquqiy mustaqilligini saqlab, narxlar boʻyicha muzokaralar olib boradilar va bozor va hududlarni uning barcha ishtirokchilari uchun monopol yuqori foyda olishni ta delminlaydigan tarzda ajratadilar.
   Ba'zi mamlakatlarda kartel shartnomalarini tuzish antitrust qonunlari bilan taqiqlanadi.
   
2. 
   Kartel - bu monopolistik birlashtirishning eng oddiy shakli. Monopolistik tuzilmalarning boshqa, yanada barqaror shakllaridan farqli o'laroq, kartelga kiritilgan har bir korxona moliyaviy va ishlab chiqarish mustaqilligini saqlab qoladi. Shartnomaning predmeti bo'lishi mumkin: narx, ta'sir doirasi, sotish shartlari, patentlardan foydalanish, ishlab chiqarish hajmini tartibga solish, mahsulot sotish shartlarini muvofiqlashtirish, ishchilarni yollash. U, qoida tariqasida, bitta sohada ishlaydi.
   
3. 
   CARTEL (fr. Cartel) - odatda bir xil sanoat korxonalarining narxlar, sotish bozorlari, ishlab chiqarish va sotish hajmlari, patentlar almashinuvi to'g'risida kelishuvi. Monopolistik birlashma shakllaridan biri. Bu ko'pincha sahna ortida mavjud. Kartelga qo'shilgan firmalar huquqiy, moliyaviy, sanoat va tijorat mustaqilligini saqlab qoladilar.
   KARTEL - ishlab chiqaruvchilar yoki iste'molchilar uyushmasining shakli, profil korxonalarida, firmalarda, kompaniyalarda ishlab chiqarish va sotish hajmi, narxlari, sotish bozorlari bo'yicha o'xshash guruhning ochiq yoki jimgina kelishuvi. Kartellarning maqsadi assotsiatsiya ichidagi raqobatni yo'q qilish, cheklash va tartibga solish hamda ushbu shartnomada qatnashmaydigan firmalarning tashqi raqobatini to'xtatish orqali foydani ko'paytirishdan iborat. Bir qator mamlakatlarda kartel shartnomalarini tuzish monopoliyaga qarshi qonunlar bilan taqiqlangan yoki ayrim tarmoqlar va ishlab chiqarish turlarining tor doirasi yoki maxsus sharoitlar bilan cheklangan.
   KARTEL - bu shartnoma asosida biznes uyushmalarining shakllaridan biridir. Kartel a'zolari moliyaviy va ishlab chiqarish mustaqilligini saqlab, umumiy narx siyosatini belgilaydilar, patent va texnologiyalarni almashadilar va iste'mol bozoridagi ta'sir doiralarini kengaytiradilar. KARTELA tashkil etishning maqsadi KARTELI ishtirokchilari o'rtasidagi raqobatni yo'q qilish va tartibga solish hamda "tashqi" raqobatni bostirish orqali umumiy manfaatlar uchun foyda olishdir.
   

Bir maqsad yoʻlida birga-likda harakat qilish uchun birlashgan kishilar yoki tashkilotlar birlashmasi; ittifoq, tashkilot.