Kartashunoslik

maydon  va  burchak  xatoligining  qiymatlari  hisoblab  chiqariladi.  Kartografik 
proek-tsiyadagi teng xatolikdagi chiziqlarga izokollar deyiladi. Izokollar kartalarda 
xatoliklarni  tarqalishi  to‘g‘risida  ko‘rgazmali  tasavvur  hosil  qiladi  va  shu 
kartalardan foydalanilayotganda ularni avvaldan hisobga olishga imkon beradi.  
Gnomonik proeksiya 
Gnomonik  proeksiyalar  tekislik  yoki  tekis  yuzada  chiziqlar  to’rini 
proeksiyalashdan  qilingan  tekis  proeksiyalardir.  Agar  biz  tekis  qog’ozni  yer 
sharida  ekvatorga  qo’ysak,  unda  to’r  katta  xatoliklar  bilan  proeksiyalanadi. 
Xatoliklariga qaramay, gnomonik proeksiyalar (22-rasm) qimmatli xususiyatlarga 
ega:  ular  katta  doiralarning  barcha  yoylari  to’g’ri  chiziqlar  sifatida 
tasvirlanadigan  yagona  kartalar  hisoblanadi.  Navigatorlar  o’zlari  turgan  joy  va 
borishni  xohlagan  joylari  orasida  to’g’ri  chiziqni  chizishlari  mumkin  hamda  bu 
chiziq  ikki  joy  orasidagi  marshrutlarning  katta  doirasida  eng  qisqa  marshrut 
bo’lgan. 

---

 
115 
 
22-rasm.  Gnomonik  proeksiyada  masofa,  shakl  va  maydon  xatoliklari  g’oyatda  katta 
bo’ladi. Shunga qaramay, bu navigatsiya uchun qimmatlidir, chunki u barcha katta doiralarni 
to’g’ri chiziqlar sifatida ko’rsatadigan yagona proeksiya hisoblanadi. Tekis proeksiyadan ishlab 
chiqilgan. 
 
Gnomonik  proeksiya  va  Merkator  proeksiyasi  orasida  qiziq  aloqa  mavjud. 
Merkator  proeksiyasida  katta  doiralar  qiyshiq  (egri)  chiziqlar  sifatida 
tasvirlanadi,  shu  bilan  birga  rumb  chiziqlari  to’g’ri  kabi  ko’rinadi.  Gnomonik 
proeksiyada  teskari  vaziyat  –  katta doiralar to’g’ri chiziqlar, rumb  chiziqlari  esa 
egri chiziqlar sifatida tasvirlanadi
1
.