Kartashunoslik

yordamchi  elementlari
  deb  ataladi.  Karta  mazmuni  bilan 
bog‘langan,  uni  to‘latadigan,  boyitadigan  va  tushuntiradigan  kesma-kartalar, 
diagrammalar,  blok-diagrammalar,  grafiklar,  profillar,  matnli  yoki  raqamli  va 
sifatli ma‘lumotlar kartaning 
qo’shimcha elementlari 
deyiladi. 
Karta  tuzish  jarayonida  komponovka  mas‘ul  kartografik  vazifalar  qatoriga 
kiradi.  Komponovkani  ishlab  chiqish  vaqtida  qator  texnik  sharoitlar  hisobga 
olinadi  (masalan,  kartalarni  nashr  qilish  uchun  ishlatiladigan  qog‘ozni  standart 
kattaligi, tasvirlanayotgan hududni shakli (konfiguratsiyasi) va uni ramka ichidagi 
orientirovkasi,  estetik  taraflarni,  ayniqsa  kartadan  foydalanish  vaqtidagi 
qulayliklarni va boshqalar) Kartalarning komponovkasi ushbu kartani tuzish uchun 
tanlangan proeksiya, masshtab va kartaning formati bilan chambarchas bog‘liqdir.  
Hududning  shaklidan  kelib  chiqib  kartani  nomini,  legendasini,  masshtabini 

---

 
146 
va  boshqa  yordamchi  va  qo‘shimcha  ma‘lumotlarni  ramka  ichida  va  undan 
tashqarida maqsadga muvofiq joylashtirish uchun joy tanlanadi (11-rasm). Har xil 
maket  komponovkalardan  namunalar  11-rasmda  keltirilgan.  Komponovka  uchun, 
―etti marta o‘lchab, bir marta kes‖ degan maqol juda haqqoniydir 
 
 
11-rasm. Maket komponovkalardan namunalar: 
a- kartaning nomini, masshtabini, legendasini va boshqa ma‘lumotlarni karta 
ramkalari  ichida  joylashtirish;  b-  karta  nomini,  masshtabini  va  boshqa 
ma‘lumotlarni karta ramkasidan tashqarida joylashtirish; v- kartasini tuzilayotgan 
hududni  turtib  chiqqan  joylarini  karta  ramkalarini  uzib  chiqarib  joylashtirish;  g- 
kesma (vrezka) kartani joylashtirish.