Kartashunoslik

yarim  sharlar 
va 
materiklar  kartalari 
uchun  ko‘proq  Lambertni  azimutal  proeksiyasi  qo‘llaniladi. 
MDH o’quv kartalari 
uchun  V.V.Kavrayskiyni  yoki  F.N.  Krasovskiyni  kesuvchi 
konusli – teng oraliqli proeksiyasi qo‘llaniladi.  
SNIIGAiK  proeksiyasi.
  Bu  proeksiya  xatoliklar  xarakteri  bo‘yicha  ixtiyoriy. 
U  birorta  yordamchi  geometrik  yuzadan  foydalanmasdan  koordinatalar  bo‘yicha 
yasaladi. Bosh masshtab faqat ekvatorda saqlanadi. O‘rtadagi meridian va barcha 
parallellar  teng  bo‘lingan  bo‘ladi.  Kartani  sharqiy  va  g‘arbiy  ramkalari  oldida 
masshtab (bosh masshtab bilan taqqoslaganda) 1,5 marta kattalashgan bo‘ladi. Eng 
katta  xatolik  shimolda  vujudga  keladi  (Kanada,  Grenlandiya  va  Rossiyaning 
shimoliy  qismlari),  masshtab  1,8  teng,  ya‘ni  bu  rayonlarda  uzunlik  masshtabi 
deyarli 2 marta kattalashgan bo‘ladi.  
 
1-rasm.
 Merkatorni teng burchakli normal silindrik proeksiyasida dunyo kartasi. 
Merkatorni  teng  burchakli  tsilindrk  proeksiyasi  dengiz  kartalari  uchun 
qo‘llaniladi.  Ushbu  proeksiyada  burchaklarni  tengligi  saqlanadi,  ya‘ni 
konturlarning  tashqi  ko‘rinishi  saqlanadi.  Bunga  parallellar  va  meridianlar 
uzunligini  bab-baravar  (bir-biriga  mos  ravishda)  kattalashtirish  bilan  erishiladi. 
Binobarin,  ekvatordan  boshqa  barcha  parallellar  va  meridianlar  bo‘yicha 
masshtablar  xususiy  bo‘ladi.  Barcha  yo‘nalishlar  bo‘yicha  ular  teng  va  kartani 
istagan joyida xatoliklar ellipsi aylanadan iborat bo‘ladi (1-rasm). 
Merkator proeksiyasida maydon juda katta xatolikka duchor bo‘ladi. Ushbu 
proeksiyada  tuzilgan  kartalarda  Grenlandiya  maydoniga  ko‘ra  Afrikaga  deyarli 

---

 
121 
teng bo‘lib, uni maydoni deyarli 14 marotaba kattalashtirilgan. 
Merkator  proeksiyasida  kartografik  to‘rlarni  tuzish  hisoblashlar  asosida 
amalga  oshiriladi.  Ekvatordan  boshlab  masofa  istagan  parallelgacha  murakkab 
formula bo‘yicha hisoblanadi.