Karimova maktabgacha ta’limning me’yoriy asoslari

Mavzu yuzasidan topshiriq. 
Jadvalda keltirilgan fanning asosiy 
kategoriyalarini muqobilini tanlash testi asosida aniqlash: 
1 
Davlat o’quv dasturi O’zbеkiston 
Rеspublikasi 
hududida 
joylashgan 
quyidagi 
ta'lim 
muassasalarida qo’llash uchun 
majburiy
 
A 
O’quv-tarbiyaviy 
jarayonning 
maqsadi 
bolalarda 
umumiy 
kompеtеntsiyalar va rivojlanish 
sohalari 
kompеtеntsiyalarini 
shakllantirish 
uchun 
tеgishli 
sharoitlar yaratishdan iboratdir
 
2 
MTM 
ta'lim 
jarayonining 
maqsadi:
 
B 
davlat 
maktabgacha 
ta'lim 
muassasalari;
maktabgacha 
ta'lim 
sohasida 
xizmat 
ko’rsatuvchi 
nodavlat 
muassasalari;
maktabgacha 
guruhlarga 
ega 
bo’lgan «Mеhribonlik» bolalar 
uylari;
maktabgacha 
va 
boshlang’ich 
ta'limni 
nazorat 
qiluvchi 
boshqaruv organlari
 
3 
MTMda ta'lim jarayonini tashkil 
qilish tamoyillaridan biri
 
V 
Maktabgacha ta'lim muassasasida 
alohida ehtiyojga ega bo’lgan 
bolalarni 
qo’llab-quvvatlash 
jamoaviy ish hisoblanadi va uni 
amalga 
oshirish 
uchun 
maktabgacha ta'lim muassasasi 

---

190 
rahbari javobgar bo’ladi.
 
4 
Alohida ehtiyojga ega bo’lgan 
bolalar 
uchun 
mo’ljallangan 
ta'lim faoliyati
 
G 
MTM 
ta'lim 
jarayonining 
tamoyillari quyidagilardan iborat:
bola 
huquqlari, 
o’ziga xos 
rivojlanish 
xususiyat 
va 
salohiyatlarini hisobga olish; 
ta'lim jarayonida barcha turdagi 
rivojlanish sohalarining o’zaro 
bog’liqligi 
 
Savoli 
1 
2 
3 
4 
Javobi
Topshiriq.
Maktabgacha yoshdagi (6-7 yosh) bolaning umumiy muhim 
kompеtеntsiyalarini juftlashtirib chiqing: 
1 
Kommunikativ kompеtеntsiya
A 
atrofdagi olamni ongli ravishda 
idrok qilish va olingan bilim, 
ko’nikma, 
malaka 
va 
qadriyatlardan o’quv va amaliy 
vazifalarni 
hal 
qilish 
uchun 
foydalanish.
2 
O’yin kompеtеntsiyasi 
B 
bolaning o’yin jarayoni va uni 
tashkil qilishda tajriba, bilim va 
ko’nikmalardan 
ijodiy 
foydalanishi. 
O’quv-tarbiyaviy 
faoliyat uchun asos hisoblanadi. 
3 
Ijtimoiy kompеtеntsiya 
D 
muloqot 
vositalaridan 
turli 
vaziyatlarda 
foydalana 
bilish 
ko’nikmasi. 
4 
Bilish kompеtеntsiyasi 
E 
hayotiy vaziyatlarda kattalar va 
tеngdoshlar 
bilan 
muloqotda 
axloq qoidalari va mе'yorlariga 
rioya qilgan holda o’zini tutish 
mahorati. 
Savoli 
1 
2 
3 
4 
Javobi

---

191 
Topshiriq
. “Ilk qadam” davlat o’quv dasturi tamoyillarini tahlil qiling
Dastur tamoyillari 
Sizningcha bu tamoyillar 
mazmuni 
nimani 
anglatadi? 
Qo’shimcha ma’lumot 
bola huquqlari, o’ziga xos 
rivojlanish xususiyat va 
salohiyatlarini 
hisobga 
olish; 
ta'lim jarayonida barcha 
turdagi 
rivojlanish 
sohalarining 
o’zaro 
bog’liqligi;
ta'lim jarayonida barcha 
turdagi 
rivojlanish 
sohalarining 
o’zaro 
bog’liqligi;
bola salomatligini asrash 
va mustahkamlash, uning 
ehtiyojlari, shu jumladan, 
uning 
harakatlanish 
ehtiyojlarini qondirish; 
bolaning 
ijodiy 
qobiliyatlarini 
qo’llab-
quvvatlash; 
o’yin orqali ta'lim bеrish 
va rivojlantirish;
bolaning rivojlanishi va 
ijtimoiy 
moslashishi 
uchun 
qulay 
muhit 
yaratish;
bola 
uchun 
xavfsiz 
muhitni ta'minlash; 
MTMning oila, mahalla 
va 
maktab 
bilan 
hamkorligi; 
milliy madaniy an'analar 
qadriyatini oshirish va 

---

192 
boshqa 
millatlar 
madaniyatiga 
hurmat, 
boshqa 
millatlar 
madaniyatining o’ziga xos 
xususiyatlarini 
hisobga 
olish; 
Bolaning 
maktabgacha 
ta'lim 
muassasasidagi 
rivojlanishini 
qo’llab-
quvvatlash jamoaviy ish 
hisoblanadi 
va 
uning 
amalga oshirilishi uchun 
maktabgacha 
ta'lim 
muassasasi 
rahbari 
javobgar bo’ladi.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

193 
 
II BOB. “ILM YO’LI” VARIATIV DASTURINING MAZMUNI 
“Ilm yo’li” variativ dasturining asosiy vazifalari 
O‘zbekiston 
Respublikasida maktabgacha ta’lim tizimiga katta 
e’tibor qaratilmoqda. O’zbekiston Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning tashabbusi 
bilan, Prezidentning 2017 yil 30 sentyabrdagi “Maktabgacha ta’lim vazirligi 
faoliyatini tashkil etish to’g’risida”gi PQ-3305-sonli Qarorga ko‘ra, O‘zbekiston 
Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi tashkil etildi. Shu bois eng yaxshi 
xalqaro tajribalar asosida tizimdagi dasturiy va o‘quv-metodik ta’minotni 
takomillashtirish maqsadida maktabgacha ta’lim tizimini tubdan isloh isloh qilish 
zarurati paydo bo’di. 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 8-dekabrdagi 
“Boshlang‘ich ta’limga bolalarni majburiy bir yillik tayyorlashga bosqichma-
bosqich o‘tish bo‘yicha chora-tadbirlar haqida”gi 999-sonli qarorini ijro etish 
doirasida O’zbekiston o’z zimmasiga 6-7 yoshli bolalarning maktabga to‘lovsiz 
majburiy bir yillik tayyorgarligi bo‘yicha majburiyatni oldi. 6-7 yoshli bolalarni 
har tomonlama rivojlantirish, ularga ta’lim-tarbiya berish va maktabga tayyorlash 
maqsadida, “Ilm yo‘li” dasturini ishlab chiqish hamda uni tasdiqlash zarurati 
paydo 
bo‘ldi. 
O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligining tashabbusi bilan 6-
7 yoshli bolalarni har tomonlama rivojlantirish, ularga ta’lim-tarbiya berish va 
maktabga tayyorlash maqsadida, “Ilm yo‘li” variativ dasturi ishlab chiqildi. 
Mazkur dastur maktabgacha ta’lim tashkilotlari uchun ishlab chiqilgan “Ilk 
qadam” Davlat o‘quv dasturi, O‘zbekiston Respublikasida ilk va maktabgacha 
yoshdagi bolalarning rivojlanishiga qo‘yiladigan Davlat talablari, “Kadrlar 
tayyorlash bo‘yicha Milliy dastur”, maktabgacha ta’limni rivojlantirish 
Konsepsiyasi 
asosida 
ishlab 
chiqildi. 
“Ilm yo‘li” variativ dasturi bolaning to‘laqonli rivojlanishi, tarbiyalanishi va 

---

194 
o‘qishini, uning maktabda ta’lim olishga samarali tayyorlanishini ta’minlashga 
qaratilgan, bolalarni maktabga tayyorlash bo‘yicha xalqaro tajribalarning hisobga 
olinib, ishlab chiqilgan hujjat sanaladi.
Mazkur dastur o‘ziga xos bo‘lib, unga ko‘ra, o‘quv-tarbiyaviy faoliyat 
kuniga 3 soat davomida amalga oshiriladi, uning majburiy qismi 80 foizni va 
variativ qismi esa 20 foizni tashkil etadi. 
Dastur idoraviy bo‘ysunishidan va mulkchilik shakllaridan qat’iy nazar 
O‘zbekiston Respublikasi hududida joylashgan barcha maktabgacha ta’lim 
tashkilotlarida qo’llanilishi mumkin: 
• bolalarni maktabga majburiy bir yillik tayyorlov guruhlariga ega bo‘lgan 
umumiy 
hamda 
ixtisoslashtirilgan 
tiplardagi 
davlat va 
nodavlat ta’lim 
tashkilotlarida; 
• maktabgacha va boshlang‘ich ta’lim tizimi uchun kadrlar 
tayyorlashni amalga oshiradigan o‘rta-maxsus va oliy ta’lim muassasalarida; 
• maktabgacha va umumiy o‘rta ta’lim tizimi uchun pedagog-kadrlarnining 
malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash jarayonini amalga oshiruvchi 
muassasalarda. 
Shuningdek, har bir maktabgacha ta’lim tashkiloti, shu 
jumladan, maktabgacha ta’limning muqobil shakllari xududiy, milliy, ijtimoiy-
iqtisodiy va boshqa shart-sharoitlardan kelib chiqib, o‘z muqobil shakllarini ishlab 
chiqishi 
mumkin.
10
Dastur asosiga bola shaxsining rivojlanishidagi asosiy sohalar (jismoniy 
rivojlanish va sog‘lom turmush tarzini shakllantirish; ijtimoiy-hissiy rivojlanish; 
nutq, muloqot, o‘qish va yozish malakalari; bilish jarayonining rivojlanishi; ijodiy 
rivojlanish) bo‘yicha O’zbekiston Respublikasi ilk va maktabgacha yoshdagi 
bolalarning rivojlanishiga qo’yiladigan Davlat talablari ishlab chiqildi. Dastur 
10
“
Ilm yo’li” variativ dasturi. 2020 yil

---

195 
(kurrikulum)ning o‘rgatuvchi jarayonidagi integratsiyalashgan yondashuv bola 
rivojlanishining yaxlitligini ta’minlaydi.
O‘zbekiston Respublikasida maktabgacha ta’limi tizimini modernizatsiya 
qilish maktabgacha ta’limga teng imkoniyatlar yaratishning zarurati va muhimligi 
hamda bolalarni maktab ta’limiga tayyorlashning muqobil va kamchiqim 
modellarini ishlab chiqishni taqozo etadi. 
6-7 yoshli bolalarni o‘qitish majburiy boshlang‘ich ta’limga bir 
yillik tayyorlash 
guruhlari 
dasturi 
O‘zbekiston 
Respublikasi 
Vazirlar 
Mahkamasi tomonidan 
tasdiqlangan ta’lim sektori rejasi, maktabgacha 
ta’limni rivojlantirish Konsepsiyasi, Davlat talablariga tayangan holda 
bolaga yo‘naltirilgan 
sifatli 
pedagogikaga 
prinsiplariga 
asoslangan. 
Bolaning erta rivojlanishi uning kelgusida shaxs sifatida shakllanishida hal 
qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Bolaning erta rivojlanishiga investitsiya ajratilishi 
quyidagi quyidagi asosiy omillar bilan belgilanadi: 
• katta yoshdagi kishi intellektual qobiliyatining 70% hayotining dastlabki 
5 yilida shakllanadi: 
• maktabgacha ta’limga sarf-xarajatlarning iqtisodiy samaradorligi 17:1 
nisbatni tashkil etadi (bolalar qamrovi 50% kam bo‘lmaganda); 
• umumiy ta’limda erishiladigan sezilarli yutuqlar; 
• ta’limni yuqoriroq bosqichda davom ettirish uchun katta 
imkoniyat mavjudligi; 
• g‘ayriaxloqiy va jinoiy xatti-harakatlar ehtimolining kamayishi. 
Dasturning maqsadlari va vazifalari maktabgacha bolalar uchun 
quyidagilarni ta’minlashni ko’zda turadi: 

---

196 
-zarur bo‘lgan rivojlanish amaliyoti va maktabga tayyorlash uchun teng 
imkoniyatlarni vujudga keltirish; 
-6-7 yoshli bolalar uchun mo‘ljallangan majburiy boshlang‘ich ta’limga 
bir yillik 
tayyorlash 
guruhlar 
bolalarini 
to‘liq 
kunli 
maktabgacha 
ta’lim tashkilotiga berish imkoniyatiga ega bo‘lmagan yoki muayyan sabablarga 
ko‘ra, bunga intilmaydigan ota-onalarning talab-ehtiyojlarini qondirishi kerak; 
• 6-7 yoshli bolalar uchun mo‘ljallangan majburiy boshlang‘ich ta’limga bir 
yillik tayyorlash guruhlar maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan Davlat talablariga 
muvofiq, 5 muhim sohada bolalarning har tomonlama rivojlanishini ta’minlashi 
(jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzini shakllantirish; ijtimoiy-hissiy 
rivojlanish; nutq, muloqot, o‘qish va yozish malakalari; bilish jarayonining 
rivojlanishi; ijodiy rivojlanish) har tomonlama uyg‘un rivojlanishini ta’minlashga 
mo‘ljallangan; 
•maktab ta’limiga umumiy psixologik tayyorgarlik.