Каримов А. А., Исломов Ф. Р., Авлоқулов А. З. Бухгалтерия ҳисоби

Такрорлаш учун саволлар

1. 
   Ишлаб чиқариш заҳиралари деганда нимани тушунасиз?
   
2. 
   Ишлаб чиқариш заҳираларининг қандай турлари мавжуд?
   
3. 
   Ишлаб чиқариш заҳиралари қайси баҳоларда баҳоланади?
   
4. 
   Материаллар ҳаракати қайси ҳужжатлар билан расмийлаштирилади?
   
5. 
   Материалларнинг омбордаги ва бухгалтериядаги ҳисоби қандай ташкил қилинади?
   
6. 
   Харид қилинган материаллар бўйича ЌЌСни ҳисоблаш қай тартибда амалга оширилади?
   
7. 
   Материаллар инвентаризацияси тўЃрисида нималарни биласиз?
   

13-боб. Тайѓр маҳсулот (ишлар, хизматлар) ва унинг сотилишини ҳисобга олиш
13.1. Тайѓр маҳсулот (ишлар, хизматлар) ва уни ҳисобга олиш вазифалари

Тайѓр маҳсулот ишлаб чиқариш ва уни сотиш халқ хўжалиги ва аҳолининг эҳтиѓжларини таъминлашга қаратилган ҳар бир корхона ишлаб чиқариш фаолиятининг якунловчи босқичи ҳисобланади.

Тайѓр маҳсулот деб - корхонадаги барча ишлов операцияларидан ўтиб бўлган, тайѓр ҳолга келтирилган белгиланган давлат стандарти ва техникавий шартларнинг барча талабларига жавоб берадиган ҳамда техника назорати бўлими томонидан қабул қилинган ѓки буюртмачиларга топширилган маҳсулотга айтилади. Унинг таркибига буюртмачи корхоналар учун бажарилган иш, хизматлар ҳамда ушбу корхонага қарашли ишлаб чиқаришдан ташқари хўжаликлар учун бажарилган иш ва хизматлар ҳам киради.
Корхона маҳсулотни истеъмолчилар билан тузилган шартномалар режа топшириқлари асосида бозор талабларини ўрганиш каби масалаларга катта эътибор берган ҳолда ишлаб чиқаради.
Саноат маҳсулоти натура ва қиймат кўрсаткичида ҳисобга олинади. Натура кўрсаткичлари маҳсулотни уларнинг табиий хусусиятларига қараб, миқдори, сони ва оЃирлигини тавсифлаб беради, бу кўрсаткичлардан тайѓр маҳсулотни миқдорий жиҳатдан ҳисобга олиш учун фойдаланилади. Тайѓр маҳсулот (иш, хизмат) ни натура кўрсаткичларининг пулдаги ифодаси унинг қиймат кўрсаткичини ифодалайди.
Корхоналарда бухгалтерия ҳисобини ташкил қилиш тизимида тайѓр маҳсулот, уни ортиб жўнатиш вазифаларига қуйидагилар киради:

1. 
   Маҳсулот (иш, хизмат) сотилиши билан боЃлиқ бўлган ҳамма хўжалик операцияларини ҳисобда тўЃри ва ўз вақтида акс эттириш;
   
2. 
   Маҳсулот (иш, хизмат) сотишда шартномалар бажарилиши устидан назорат ўрнатиш;
   
3. 
   Сотилган маҳсулотнинг ассортимент ва ҳажми бўйича ҳамда сотиш режасининг бажарилишини назорат қилиш;
   
4. 
   Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш билан боЃлиқ бўлган давр харажатларини ўз вақтида аниқ ҳисоб-китоб қилиш;
   
5. 
   Сотилган маҳсулот учун олинган тушумни аниқ ҳисоб-китоб қилиш, фойда суммасини тўЃри аниқлаш ва бошқалар.
   

Ушбу вазифаларнинг муваффақиятли бажарилиши корхонанинг бир маромда ишлашига, омбор хўжалиги ва маҳсулот сотишни тўЃри ташкил қилишга, хўжалик операцияларининг ҳужжатларда ўз вақтида расмийлаштирилишига боЃлиқдир.
«Товар-моддий заҳиралар» номли 4-сон БҲМАга мувофиқ (5.3-банд) тайѓр маҳсулот хўжалик юритувчи субъектларда бўлган активлар ҳисобланади ва улар хўжалик юритувчи субъектнинг кундалик фаолиятида сотиш учун мўлжалланган тайѓр маҳсулот, товарлар сифатида корхонанинг товар-моддий заҳиралари таркибига киради.
Тайѓр маҳсулотни ҳисобга олиш шу маҳсулотнинг ишлаб чиқаришдан олиниши, унинг ҳаракати, сотилиши ва харидорлар билан олиб бориладиган ҳисоб-китобларни акс эттиради.