Kapital qurilishda iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning asosiy yo‘nalishlari

Bozorning asosiy elementlari - bu narx, talab va taklifdir. Turli tovarlarga 
bo‘lgan talab va taklif aynan bozorda vujudga keladi. Taklif ishlab 
chiqaruvchilarning imkoniyatlariga qarab, talab esa shu tovar yoki mahsulotga 
bo‘lgan ehtiyojga, haridorning uni sotib olish imkoniyatiga qarab belgilanadi: 
tovarga bo‘lgan ehtiyoj qanchalik kuchli bo‘lmasin, uni pulsiz sotib olish mumkin 
emas. Agar pul bo‘lmasa, talab ham bo‘lmaydi, talab va taklifning nisbatidan esa 
narx vujudga keladi. Ammo talab va taklif ham birinchi navbatda narx-navoga 
bog‘liqdir. Bozor qandaydir tarzda ushbu elementlar o‘rtasida muvozanat o‘rnatadi, 
narxni, talab va taklifni boshqaradi. Buning tabiati “Makroiqtisodiyot” kursida juda 
yaxshi yoritib berilgan bo‘lib, uning sxemasi 2.1-rasmda keltirilgan

. 

Talab va taklif o‘zaro kuchli bog‘liq bo‘lib, bir-birini keltirib chiqaradi. Ular 

qiymat qonuni orqali o‘zaro ta’sirlashadi va ishlab chiqaruvchilarga hatti-

harakatlarni va resurslarni qayoqqa yo‘naltirishni ko‘rsatib beradi. Qaerda talab 
taklifdan yuqori bo‘lsa, narx ham qiymatdan yuqori bo‘ladi. Resurslar ham shu 
tomonga yo‘naltiriladi, eng yuqori foyda ham shu yerda bo‘ladi. Boshqacha qilib 
aytganda, qiymat qonuni asosida juda samarali tovar-bozor mexanizmi vujudga 
kelib, faoliyat ko‘rsatadi. Bu mexanizm ishlab chiqarishni, tovar mo‘l-ko‘lligini, ish 
vaqtining tejamliligini va mehnat unumdorliginining yuqori bo‘lishini tartibga 
soladi. 

Shunday qilib, bozor - bu ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar o‘rtasida 

tarixan vujudga kelgan xo‘jalik aloqalari usulidir. Bozordagi hamkorlar bir-birlarini 
erkin tanlaydilar, talab va taklif ham shu yerda shakllanadi, ular o‘rtasidagi nisbat 
esa narxni belgilaydi. Ammo bozorda faqat ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar 
emas, balki ishlab chiqaruvchilarning (korxonalar, firmalar, kompaniyalar) o‘zaro 
manfaatlari ham to‘qnash keladi. Bu aloqa, odatda raqobat ko‘rinishida ifodalanadi 

Ушбу расмни матннинг электрон версияси ор=али слайд шаклида диапроектор ор=али намойиш этиш 

мумкин.
2-илова 

va uning natijasida ko‘pincha ba’zi ishlab chiqaruvchilar bankrot bo‘lsa, boshqalari 
rivojlanib ketadi. 


Baho 
D S 

R
0

R
1

R
2

tovar miqdori