Kamola Axtamova 4-kurs 405 –guruh Amaliy iah Meyordagi va patologik rivojlanish nazariyasi

Kamola Axtamova 4-kurs 405 
–guruh
Amaliy iah
aloqaga kirishishga asos solinadi va uning xarakatlanuvchi kuchi bilan muloqotga 
ehtiyoj paydo bо‘ladi. Bu yoshda pо‘stloq nutq zonalarining birmuncha jadal 
rivojlanishi sodir bо‘ladi, xususan Broka zonasi. Uning rivojlanishida bola 
hayotining 14-18 oylari keskin davr hisoblanadi. Bu davrda hattoki sezilarsiz 
tuyulgan noqulay omillar bola nutqining rivojlanishida о‘z aksini kо‘rsatishi 
mumkin. Ikkinchi davr (3 yosh) bog‘langan nutq jadal rivojlanadi. Vaziyatli 
nutqdan kontekstli nutqqa о‘tiladi. Bu M.N.S. ishida katta muvofiqlikni talab etadi 
(nutqxarakat mexanizmini, diqqatni, xotirani va h.k.). M.N.S. ishida vujudga 
keluvchi ayrim nomuvofiqlik xulqdagi о‘zgarishlarni keltirib chiqaradi, qaysarlik, 
negativizm va h.k. lar kuzatiladi. Bularning hammasi nerv tizimining 
zararlanishiga bо‘lgan havfni belgilaydi. Duduqlanish, mutizm yuzaga kelishi 
mumkin, nutq rivojlanishining orqada qolishi kuzatiladi. Bola nutqiy muloqotga 
kirishishdan bosh tortadi, kattalar qо‘ygan talablariga qarshi qat’iy norozilik 
bildiradi. Bu davrda yuzaga keluvchi duduqlanish nutq funksional tizimining va 
turli xil psixik funksiyalarning notekis shakllanishidan bо‘lishi mumkin. Gohida 
adabiyotlarda bu holat «evolyutiv» termini bilan yuritiladi, ya’ni yosh davrlari 
bilan bog‘liq rivojlanish. Masalan: «evolyutiv duduqlanish». Uchinchi davr (6-7 
yosh) yozma nutq rivojlanishining boshlanishi. Bolaning M.N.S. ga tushuvchi 
yuklama oshib boradi. Bolaga kattaroq talablar qо‘yilganda duduqlanish hosil 
bо‘lishi bilan nerv faoliyatida «portlash» yuz beradi. Bolada bor bо‘lgan nutq 
funksiyasining har qanday buzilishi bu keskin davrlarda birmuncha kuchli 
namoyon bо‘ladi. Bundan tashqari yangi nutq kamchiliklari ham paydo bо‘lishi 
mumkin. Logoped bola nutqining rivojlanishida keskin davrlarni yaxshi bilishi va 
о‘zining kundalik ishida shuni hisobga olishi kerak. Nutq rivojlanishida keskin 
davrlar moyillik vazifasini bajaradi. Bu davrlar mustaqil ahamiyatga ega bо‘lgani 
singari boshqa zararli omillar bilan-genetik, bolaning umumiy zaiflashuvi va 
hokazolar bilan uyg‘unlashadi. Nutqning yoshga qarab rivojlanish dinamikasi 
hayotining birinchi yillarida organizm genotipiga va unga ta’sir qiluvchi atrof 
muhitga bog‘liq ravishda о‘zgarib turadi: nutq funksional tizimining rivojlanishi 

---