Kamida bitta tijorat bankining moliyaviy holati tahlil qilinadi

Moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot	2018 y.	2019 y.
O`zgarish koeffitsienti, %
Sug`urta xizmatlaridan tushgan yalpi tushum	5922996	5618484	94,9
Umumiy xarajatlar	4501913	5351746	118,9
Moliyaviy faoliyatdan daromadlar	12614730	10052277	79,7
Moliyaviy faoliyatdan xarajatlar	5853680	2687542	45,9
Soliq to`langunga qadar sof foyda	8216111	7666723	93,3
Foyda solig`i	123074	621301	504,8
Boshqa turdagi soliqlar	296979	-	-
Sof foyda	7796057	7045421	90,4

Yuqoridagi jadvaldan foydalanib aytishimiz mumkinki, 2019-yil natijalari 2018-yoga nisbatan qoniqarli emas. Yalpi tushum deyarli 5%ga kamayganini hisobga olib, shuningdek umumiy xarajatlar o`tgan yilga qaraganda sal kam 19% ga oshanini, buning ustifa foyda solig`i 5 barobar oshib ketgani sof foydani 9,6% ga kamayishiga o`z ta’sirini ko`rsatgan. Moliyaviy faoliyatdagi xarajatlar deyarli 55%ga kamayganiga qaramasdan, moliyaviy hisobot natijalari yaxshi, deb aytish mushkul.

5-jadval

“INGO-UZBEKISTAN" sug`urta kompaniyasining 2018-2019-yillardagi buxgalteriya balansi⁵

Balans	2018 y.	2019 y.	O`zgarish koeffitsienti, %
Aktivlar:	46084439	59030224	128,1
Uzoq muddatli aktivlar	10876651	12040154	110,7
Asosiy vositalar	620492	733995	118,3
Qimmatli qog`ozlar	10203111	11153111	109,3
Kapital qo`yilmalar	53047	53047	100,0
Joriy aktivlar	35207787	46990070	133,5
Tovar-moddiy zaxiralar	37648	37648	100,0
Debitorlar qarzlari	3184179	3638852	114,3
Pul mablag`lari	429691	493673	114,9
Majburiyatlar:	3451538	4022460	116,5
Joriy majburiyatlar	3451538	4022460	116,5
Sug`urta operatsiyalari bo`yicha majburiyatlar	3025736	3688850	121,9
Xususiy kapital	29681785	39136967	131,9
Ustav kapitali	16937700	30000321	177,1
Taqsimlanmagan foyda	7801498	7551746	96,8
Sug`urta rezervlari	12951116	15870797	122,5

“INGO-UZBEKISTAN" sug`urta kompaniyasining buxgalteriya balansidagi o`zgarishlar uning aktivlari, majburiyatlari hamda xususiy kapitali mos ravishda 28,1%, 16,5% va 31,9% ga oshgani ko`rsatilgan. Joriy aktivlar aktivlarning asosiy qismini tashkil qilib, 2018-yilda bu ko`rsatkich 76,4%, keying yil esa 79,6% ekanligi aniqlandi. Majburiyatlar qismida esa uzoq muddatli majburiyatlar mavjud bo`lmaganligi tufayli jadvalga kiritilmadi.

Shuningdek, kompaniyaning ustav kapitali 2019-yilda o`tgan yilga nisbatan 77,1%ga oshganini ko`rishimiz mumkin.

Kompaniyamizning faoliyati sug`urta sohasida bo`lganligi sababli buxgalteriya balansining passiv qismida sug`urta rezerzlariga ega, va yuqoridagi jadvalda bu ko`rsatkich 2018-yilga nisbatan 22,5%ga o`sganiga guvoh bo`lamiz.

Hozirgi kunda moliyaviy vositachilarning moliya tizimida tutgan o’rni

Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan chora-tadbirlarning asosiy maqsadi iqtisodiy taraqqiy etish va iqtisodiyotni yanada gullab-yashnashini ta’minlash bo`lib, bu orqali aholi turmush tarzini yanada yaxshilash, ular uchun zaruriy shart-sharoitlarn yaratishdan iborat. Iqtisodiy rivojlanishga ko`plab omillar ta`sir qilinishini inobatga olib, moliyaviy vositachilarning iqtisodiyotga, moliya tizimiga ta’sirini ko`rib chiqish maqsadga muvofiq.

Moliyaviy vositachilar moliya tizimida juda katta ahmiyatga ega. Ularning asosiy vazifasi iqtisodiyotda bo`sh turgan kapitalni investitsiyalarga yo`naltirishga ko`maklashish hisoblanadi, ya’ni ortiqcha bo`sh mablag`ga ega shaxslardan moliyaviy resurslarga muhtojlik sezayotgan shaxslarga yetib borishi uchun xizmat qiladi. Aynan moliyaviy tizim ham shu kabi moliyaviy xizmatlarni taqdim etuvchi institutlarni o`z ichiga oladi.

Moliyaviy vositachilarga banklar, sug`urta kompaniyalari, kredit tashkilotlari, pensiya fondlari kabi tashkilotlarni misol qilib keltirishimiz mumkin. Bular ichidan barchaga tanish bo`lgan banklar haqida to`xtalib o`tsak, albatta, bank deganda naqd va naqdsiz pullar operatsiyalarini amalga oshiruvchi, jismoniy va yuridik shaxslarga kredit beruvchi muassasa ko`z oldimizga keladi. Lekin, banklar ana shu kredit mablag`larini qaysi manbalardan moliyalashtirishi to`g`risida hamma ham o`ylab ko`rmagan bo`lsa kerak. Banklar omonatlarga pul mablag`larini jalb qilish, foiz evaziga depozitlar qabul qilish va shu kabi yo`llar orqali bu vazifani amalga oshiradi. Masalan, vaqtincha bo`sh pul mablag`lariga ega subyekt keyinchalik foiz ko`rinishidagi daromadga ega bo`lish maqsadida bankka depozit shaklida saqlashga beradi. Bu davrda bank bu mablag`ni kredit ko`rinishida boshqa moliyaviy resurslari defitsit bo`lgan subyektga o`zining tamoyillari va shartlari asosida muddatli qarzga beradi. Bu orqali moliyaviy vositachi sifatida pul aylanishini hamda moliyaviy oqimni vujudga keltiradi. Bu esa, o`z navbatida yalpi ichki mahsulotni shakllanishiga, uni taqsimlanishiga hamda yuqori ko`rsatkichga ega bo`lishiga ta`sir qiladi. Bundan tashqari, yuqoridagi operatsiyalarni bajarish jarayonida bitimlar tuzish, fondni shakllantirish, uni taqsimlash kabi holatlar yuz beradi. Bu moliya tizimida banklar, umuman, moliyaviy vositachilar asosiy ishtirokchi sifatida qatnashishini yaqqol namoyon qiladi. Quyidagi rasmda moliyaviy vositachilarning moliya tizimida boshqa ishtirokchilar bilan o`zaro aloqasi ko`rsatilgan:



Bozorlar

Moliyaviy vositachilar

Moliyaviy resurslari defitsit bo`lgan iqtisodiy subyektlar


Moliyaviy resurslari defitsit bo`lgan iqtisodiy subyektlar

1-rasm. Moliyaviy oqimlar⁶

Xulosa o`rnida ta’kidlash lozimki, moliyaviy vositachilar o`z vazifasini amalga oshirish jarayonida moliyaviy oqimni vujudga keltiradi, bu esa moliya tizimiga bo`lgan ta’sirini ko`rsatadi. Chunki moliya tizimini moliyaviy oqimlarsiz tasavvur qilib bo`lmaydi. Umuman olganda, moliyaviy vositachilar mamlakat iqtisodiyoti gullab-yashnashi uchun zarur vositachilar hisoblanadi.

1^{ } www.nbu.uz saytidan kreditlar bo`limidan olingan ma’lumotlarga asosan muallif tomonidan tayyorlandi

2^ www.nbu.uz saytidan yillik hisobotlar bo`limidan olingan ma’lumotlarga asosan muallif tomonidan tayyorlandi.

3^ www.nbu.uz saytidan yillik hisobotlar bo`limi balans hisobotidan olingan ma’lumotlarga asosan muallif tomonidan tayyorlandi.

4^ www.openinfo.uz saytining yillik hisobotlar darchasidan“INGO-UZBEKISTAN" sug`urta kompaniyasining yillik hisobotlari bo`limidagi ma’lumotlar asosida muallif tomonidan tayyorlandi.

5^ www.openinfo.uz saytining yillik hisobotlar darchasidan“INGO-UZBEKISTAN" sug`urta kompaniyasining yillik hisobotlari bo`limidagi ma’lumotlar asosida muallif tomonidan tayyorlandi.

6^ Moliya.T.S.Malikov-“IQTISOD-MOLIYA”-2018, 87-bet.