|
Qšzlardš…
Qız degen qızıl gúl miyriń qanadı, Kórseń ba®ın esiń hárne taladı, Kórmegennıń ba®ırı ottay janadı, Árestelik isleri bar qızlardıń.
Jigirma bes jasta jigittiń wa®ı, Ayırılmastay dáwlet basta hám ba®ı,
Birew jaman, birew jaqsı onda®ı, Táriypini men aytayın qızlardıń.
Qız dáwiri Ámiwdárya suwınday, Kórseń bári sarı altın puwınday, Máhálinde piser ®arbız, qawınday, Táriypini men aytayın qızlardıń.
Oylan endi yazıp qızlardıń sózin, Táriyp etkil aydan ziyada júzin, Qırınlap awdırar jaqsı®a kózin, Táriypini men aytayın qızlardıń.
Shiyrinnan shekerdur aytqan sózleri, Janıń alar kórseń ekki kózleri, Aspanda®ı aydan zıyat júzleri, Sonıńdayın dárkarı bar qızlardıń.
Íshqı otı urdı shu kún basıma, Qız-jawanlar kele®oysa qasıma, Men ırza bolayın kózde jasıma, Izlerinde bir kún júrseń qızlardıń.
Annaqul shayır qosıqlarınıń baslı tematikası?
Annaqul ózi jasap turgan dáwirdiń teńsizligin qaysı qosıq- larında ayqın súwretlep beredi?
Shayırdıń «Qazıwda» qosı®ında qanday jámiyetlik másele qoz®aladı?
Shayır óziniń awır turmısın qaysı qosı®ında súwretleydi?
Shayır óz dáwirindegi adamlardıń unamsız minez-qulıqların qaysı qosı®ında áshkaralaydı?
«Barmeken», «Qızlardıń» atlı lirikalıq qosıqlarında qızlardıń gózzallı®ı qalay táriyiplenedi?
1. «Annaqul shı®armalarında dáwir haqıyqatlı®ınıń sáwleleniwi» degen temada shı®arma jazıń.
begjan shaYÍR
(1855 — 1908)
Begjan shayır Nurım ulı 1855-jılı Moynaq rayonınıń Aqbetkey degen jerinde tuwıl®an. Jaslı®ınan-aq, qıyınshılıqlar®a dus bolıp, sol dáwirdegi asharshılıqlar nátiyjesinde Qazaqstannıń Qazalı, Xorezmniń Gúrlen degen jerlerinde talap islep bala-sha®asın baqqan. Aqırında awırıw®a shatılıp 1908-jılı Gúrlen qalasınıń átirapında qaytıs boladı. Ózi tókpe shayır hám qıssaxan adam bol®an. «Yusip Zliyxa» hám «Ǵárip ashıq» tı yadtan bilip, eskishe sawatı bar ekenligi haqqında aytıladı. Bul pikir onıń qosıq qatarlarında da ayqın beriledi. Mısalı:
Molla Begjan dep aytadı atımdı,
Qıssa oqıp jubataman xalqımdı, — dep jazıwına qara®an- da onıń ádewir bilimli hám talantlı adam bol®anlı®ı bayqaladı.
Ol talantlı shayır bolıw menen qatarda geyde diyqan, geyde kúnlikshi halında da kórinedi.
Qosıqlarında negizinen xalıq penen birge óz basınan keshirgen qıyınshılıqların jaz®an. Onıń «Mende ógiz, arba joq», «Harmańız», «Digildik» qosıqlarında sol dáwirdegi qaraqalpaq diyqanlarınıń haqıyqıy ómirin sezgendey bolamız. Begjan shayırdıń kóliginiń, arbasınıń hám egin egetu®ın jeriniń bolmawı onı uzaq jaqlar®a talap islep ketiwine májbúr etti. Solay etip, ol Qazalıda tórt márte, Gúrlende segiz mártebe bol®an. Sonıń ushın da, onda kúnlikshilik
teması eń baslı orındı tutadı.
Onıń «Kúnlikshiligi qurısın», «Sálem deńiz», qosıqları negizinen usı tiykarda jazıl®an. Bul qosıqlarda negizinen gedey adamlardıń ishki dúnyası beriledi. Kúnlikshini jarlınıń úyi sıyla®an menen baydıń úyi sıylamaydı. Bul haqqında shayır:
Jol boyı biz kórdik sonday azaplar,
Bir urtlam suw bermey nebir ®ázzaplar, Onnan qalsa ermek etip mazaqlar,
Olar da bizlerdey bol®ay yaranlar.
dep táriyiplegen bolsa, jarlı adamlardıń miymanlar®a bol®an peyli haqqında:
Kirip bardıq bir jarlınıń úyine, Qarsı aldı bizdi paqır súyine, Ishken suwsınımız túsip búyirge,
Lal bolıp bir maydan jattıq yaranlar
dep jazıp, jarlı úyiniń úlken adamgershiligin bayan etedi.
Begjan shayır óziniń tuwıl®an jeri menen baylanıslı bol®an «Kók ózek», «Qálli quw», «Úsen shayıq» hám
«Ulım qız®a» degen qosıqların jaz®an.
Bul qosıqlar tematikalıq ja®ınan da hár qıylı. «Úsen shayıqta» tabıtlardı otqa ja®ıp kún kóretu®ın parasatsız shıyıqshı sóz etilse, «Ulım qız» qosı®ında paraxorlıq penen shu®ıllanatu®ın bi hayal qálemge alın®an.
Begjan shayırdıń satirallıq hám yumorlıq sıpatqa iye bol®an kóp ®ana qosıqları bar. Bul qosıqlardıń arasında onıń «Qálli quw» qosı®ı ayrıqsha dıqqatqa sazawar. Shayırdıń ómiri ádewir qıyınshılıqta ótse de kóp ®ana yumor hám satiralıq shı®armalardı da miyras etip qal- dır®anlı®ı quwanıshlı. Bul qosıqlarda kóbirek adamlardıń minezi nıshana®a alın®an.
Do'stlaringiz bilan baham: |
