Калит сўзлар: радиоактивлик, нурланиш, тупроқ шўрланиши, радионуклид, цезий-137, стронций-90, зарарлаш даражаси, радиометр, α-гексахлорциклогексан, агротехник ишловлар Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati

Tadqiqot ob'ektlari seziy-137 va stronsiy-90 radionuklidlari hamda DDT va GXSG-pestitsidlarining standart namunalari, Surxondaryo viloyatining sobiq qishloq xoʻjaligi aerodromlari hududi tuproqlari, zaharli kimyoviy moddalar omborlari tuproqlari va zaharli kimyoviy moddalar qabristoni tuproq namunalari hisoblanadi.
Tadqiqot predmeti Surxondaryo viloyati tuproqlarida mavjud pestitsid va radionuklidlar miqdorini fizik-kimyoviy usullar yordamida aniqlashdan iborat.
Ishning maqsadi: Surxondaryo hududi tuproqlari tarkibidagi radionuklidlarni radiometrik, pestitsidlarning qoldiq miqdorini mass-spektrometrik usullarda aniqlash. DDT va GXSG-pestitsidlarining tuproqdagi radionuklidlar miqdorining ortishiga ta’sirini fizik-kimyoviy usullar yordamida aniqlashdan iborat.
Tadqiqot vazifalari:
- Beta va gamma nurlanishlar asosida tuproqdagi seziy-137 va stronsiy-90 radionuklidlarini radiometrik-spektrometrik usulida aniqlash;
- Tuproqdagi DDT va GXSG-pestisidlarining miqdorini mass-spektrometrik usulda aniqlash;
- Surxondaryo viloyati tuproqlarida seziy-137 radionuklidlarining tarqalish va migratsiyasiga pestisidlar miqdorining ta’sirini fizik-kimyoviy usullar yordamida aniqlash;
- Tuproqdagi pestisid va radionuklidlar miqdorini kamaytirish bo’yicha tavsiyalar ishlab chiqish.
Dissertatsiyaning ilmiy yangiligi:
-tuproqdagi pestitsidlarning radionuklidlar miqdorining ortishiga ta’sirini fizik-kimyoviy usullar yordamida ilk bor aniqlandi;
- Surxondaryo viloyatining 5 ta nuqtalaridan olingan tuproq namunalarida pestitsidlar miqdorini xromato-mass-spektrometrida va radionuklidlar miqdorini esa MKGB-01 radiometr-spektrometrida aniqlandi;
- pestitsidlarning radionuklidlar bilan kompleks birikmalar hosil qilmasligi tasdiqlandi, pestitsidlar tuproqning g‘ovak qismiga kirib, yupqa qatlam hosil qilishi hisobiga radionuklidlarning konsentrlanishiga, sorbsiyasiga va suvda eruvchanligiga ta’sir qilishi tajriba yo‘li bilan isbotlandi.