Kalima ma'no anglatgan so'z. Kalima uch qismga bo'linadi

@arabtilim_uz

BIRINCHI DARS
Sarf ilmi عِلْمُ الصَّرْفِ –

Sarf ilmi - Kalimalar turli-turli ma'nolarni anglatishi uchun, ularni turli-turli aytiluvini o'rgatadigan ilmdur.
Kalima - ma'no anglatgan so'z.
Kalima uch qismga bo'linadi:
1. Fe'l;
2. Ism;
3. Harf.
Fe'l - uch zamonning biriga bog'langan holda, ma'no anglatgan kalimadir.
Masalan: ضَرَبَ - يَضْرِبُ – اِضْرِبْ
Ism - uch zamonning birortasiga bog'lanmagan holda, ma'no anglatgan kalimadir.
Masalan: بَيتٌ ، قَلَمٌ ، بَابٌ
Harf - ma'no anglatishda o'zidan boshqa kalimaga muhtoj bo'lgan so'z.
Masalan: مِنَ البَيْتِ إِلَى الجَامِعَةِ
(bu yerda مِنْ، إِلَى harfdir).

Fe'l harflarning soniga ko'ra ikki qismga bo'linadi:
1. Uch harfli (sulosiy)
Masalan: ضَرَبَ ، نَامَ ، شَرِبَ
2. To'rt harfli (ruboiy)
Masalan: دَحْرَجَ

Ism harflarning soniga ko'ra uch qismga bo'linadi:
1. Uch harfli (sulosiy):
Masalan: قَلَمٌ ، بَيْتٌ ، رَجُلٌ
2. To'rt harfli (ruboiy):
Masalan: جَعْفَرُ، جَوْهَرُ
3. Besh harfli (xumosiy):
Masalan: جَحْمَرِشٌ

IKKINCHI DARS
Vazn الوَزْنُ –
Arab kalimalarning o'lchovi uchun ف، ع، ل harflari qabul qilingan.
Kalima tarkibidagi harf asliy yoki zoid bo'lishi mumkin:
Asliy harf - kalima tarkibida avvaldan mavjud bo'lgan harfdir
Zoid harf - kalima tarkibiga keyinchalik qo'sxilgan harfdir.

ضَارَبَ

فَاعَلَ

Kalima vaznga solinganda, uning tarkibida zoid harf bo'lsa, ف، ع، ل bilan belgilanmaydi balki o'zi keltiriladi. Masalan:
(bu yerda alif zoid harf, ضَرَبَ kalimasini vaznga soldik va zoid harfni vaznga ham keltirdik).

Agar kalimaning asliy harflari uchtadan ortiq bo'lsa, vaznga solinganda ل - ni ziyoda qilamiz.

Masalan:

فَعْلَلِلٌ	فَعْلَلَ
جَحْمَرِشٌ	دَحْرَجَ