Kafedrasi xudayberdiyeva adolat sobirjon qizi

1-rasm. Davlat maqsadli jamg`armalarining ijtimoiy-iqtisodiy xususiyatlariga ko`ra guruhlanishi<sup>4


4</sup>Qosimova G.A. Davlat maqsadli jamg`armalar. O`quv qo’llanmaga asosan tayyorlandi.

Yuqoridagi rasmda ijtimoiy-iqtisodiy maqsadlarga yo’naltirilgan jamg`armalarning o`zaro bog`liqlik jihatiga urg`u berilgan. Ular alohida alohida o`z funksiya va vazifalarini bajaribgina qolmasdan, biroq yakunda byudjet taqchilliginitartibga solish manbasi sifatida namoyon bo`lmoqda. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, davlat maqsadli jamg`armalarning keyingi yillarda taraqqiy topib borayotganiga qaramasdan, ularning klassik - davlat byudjeti to`liq qamrab olmagan sohalarni moliyaviy qo`llab quvvatlash – funksiyasi saqlanib qolmoqda va bu jihat, maqsadli tushumlar va jamg`armalar mohiyatini yanada chuqurroq o`rganish ahamiyatini oshirmoqda.

Byudjetdan tashqari davlat jamg`armalari bevosita davlat ixtiyorida bo`ladi. biroq avtonom (alohida) shaklda faoliyat yuritadi va davlat tomonidan moliyaviy resurslarini dafatan olib qo`yishga ruxsat berilmaydi. Ularning davlat byudjeti va unga tenglashtirilganlardan farqli tomoni shundaki, moliyaviy resurslaridan foydalanishi qat'iy maqsadli xususiyatga ega. Amaliyotda har bir byudjetdan tashkqari davlat jamg`armasining moliyaviy manbalari turlicha shakllantiriladi. Shundan kelib chiqib, ularni asosiy tasniflanishini shartli ravishda quyidagi guruhlardan tashkil topishi jahon tajribalarida namoyon bo`lmoqda. Jumladan:

• 
  mos ravishdagi jamg`armalar uchun davlat tomondan o`rnatilgan maxsus maqsadli soliqlar, yig`imlar va ajratmalar;
  

• 
  xo`jalik subyektlarining iqtisodiy-moliyaviy samarasidan ajratmalar;
  

• 
  davlat byudjeti mablag`lari;
  

• 
  jamg`armalarni yuridik shaxs sifatida tijorat faoliyati(moliya bozori)dan olgan foydalari;
  

• 
  tijorat banklari kredit resurslari;
  

Davlat maqsadli jamg`armalari moliyaviy manbalari qatoriga, shuningdek, homiylik ajratmalari, beg`araz yordamlar va boshqalarni kiritish mumkin. Daromadlarning xilma-xil manbalardan shakllanishi esa, bir jihatdan ushbu jamg`armalar barqarorligni ta’minlashga xizmat qiladi, chunki daromadlar manbalaridan birida uzilishi kuzatilsa jami daromad salmog`iga katta ta’sir ko`rsatmasligi mumkin.

1.2 O’zbekistonda Davlat maqsadli jamg`armalarining