Kafedrasi xudayarova xurshida abdunazarovna

Ichki  omillar
.  Bank  boshqaruvini  takomillashtirishni  taqozo  etuvchi  ichki 
sabablarga quyidagilar kiradi: 
-
 
yangi  aksiyadorlar  kelib  qo‘shilishi  hisobigabankning  jadal  rivojlanishi, 
bank  mahsulotlari  va  xizmatlari  raqobatbardoshligini  oshirish  va  ular  sotiladigan 
bozorlarni kengaytirish; 
-
 
ko‘pincha  shtatdagi  xodimlar  sonini  o‘zgartirmasdan  turib,    moliya 
bozorlaridagi yangiliklarga tayangan holda vazifalar ko‘lamining kengaytirilishi; 
-
 
bank biznesiningbarcha yo‘nalishlari bo‘yicha amaliyotlar hajmi  ko‘payishi 

---

oqibatida bank xodimlari yuklamasining ortishi; 
-
 
qaror qabul qiluvchi shxslar  vakolati cheklangani holda  qaror qabul qilish 
jarayonining  nomukammal,  haddan  ziyod    uzoq  davom  etuvchi  jarayonga 
aylanishi; 
-
 
boshqaruv va rahbariyatning kuchsizligi;  
-
 
bank xodimlari kasbiy malakasining  pastligi, kadrlar qo‘nimsizligi; 
-
 
bank  rahbariyatida  stress  holatlarining,  ishlab  chiqarish  mojarolarining 
ko‘pligi; 
-
 
hududiy  sotish  bozorlarini  o‘zlashtirish,  filiallar  ochish,  sho‘‘ba 
kompaniyalarni joriy etish va boshqa ehtiyojlar. 
  Bank  boshqaruv  organlari  tarkibidagi  o‘zgarishlar  muqarrar  ravishda  ular 
o‘rtasidagi  munosabatlarga  ta’sir  ko‘rsatadi,  shtat  jadvalini  o‘zgartirishga,  qaror 
qabul qiluvchi shaxslar vakolatlarining qayta taqsimlanishiga olib keladi. Bu shuni 
anglatadiki qayta tashkil etish bank uchun zarur va foydali bo‘lgani holda  yangi 
boshqaruv mexanizmini yaratish va  sozlash bilan bog‘liq xarajatlar vaqt sarfi bilan 
bog‘liq  muayyan  muammolarni  keltirib  chiqaradi.  Qayta  tashkil  etish    har  kuni 
o‘tkazilishi  mumkin  emas  (bu  o‘rinda  har  qanday  ma’muriy  mexanizmda  odatiy 
hol  bo‘lgan      tuzilmaning    qisman  aniqlashtirilishi  hisobga  olinmaydi),  qayta 
tashkil etish choralari ketma-ket amalga oshirilishi  mumkin emas. 
Boshqaruvning  qayta  tashkil  etilishi  bankning  etarli  darajada  ongli  va 
umumqamrovli  strategiyasiga  asoslanishi  kerak.  Bu  o‘rinda  strategiya  va 
menejmentni  bir-biriga  zid  qo‘yish  o‘rinsiz;  faqat  har  ikkalasi  birlashgan  holda 
muvaffaqiyatga  erishish  mumkin.  Bank-menejmenti,  uning  tashkiliy  tuzilmalari  
sifati  strategiya  sifatiga  mos  kelishi  bejiz  emas.  Fanda  ham,  amaliyotda  ham 
mantiqiy to‘g‘ri ibora – strategik menejment atamasi paydo bo‘lgani bejiz emas. U 
o‘zida  kredit  tashkiloti  rivojlanishi  yo‘nalishlarini  uzoq  muddatli  anglashga 
asoslangan  boshqaruvni  mujassamlashtiradi.  Strategik  bank-menejmenti  deganda 
bankning  tamoyilial  ongli  hatti-harakati,  uning  uzoq  muddatli  strategiyaga 
asoslagan  ijroiya organlari  harakatlari tushuniladi. 
Bank    faoliyat  falsafasi  odatda  uning  mahsulotlar  bozoriga  munosabati, 
bankning  ushbu  bozorning  tegishli  segmentidagi  ulushi,  faoliyat  geografiyasi, 
mijozlar  va  biznes  bo‘yicha  sheriklar,  eng  muhim  ijtimoiy  vazifalarga  talluqli 
bo‘ladi.  Bank  faoliyati  falsafasi  uning  foydaga  erishish  omillariga  yondashuvi, 
samaradorligi, tejamkorligi va rentabelligini belgilaydi. Bank strategiyasi va ushbu 
strategiyani joriy etish bo‘yicha bank menejmenti – bu bozordagi hatti-harakatlarga 
oid uzoq  muddatli dastur, mustaqil va  nihoyatda ijodiy  ish, kelgusida    rivojlanish 
maqsadlari  va  yo‘nalishlarini  belgilovchi  g‘oyalarni  ishlab  chiqarish  va  amalga 
oshirishni anglatadi.  
Bank  strategiyasini  ifodalamasdan  turib  (faoliyat  falsafasi  belgilanmasdan) 
bank  boshqaruvi    organlari  tuzilmasini  shakllantirish,  unda  xodimlarning  ishini 
tashkillashtirish  mushkul  ish.  Umumiy  masalalar  hal  qilinmagan  taqdirda  
ijrochilar  har kuni xususiy muammolarni hal qilishga majbur bo‘ladi. Amalda bu 
boshqaruv  apparatining    har  kuni  qayta  tashkil  qilinishiga  sabab  bo‘lishi,  bank 
rahbariyati  va  xodimlarini  o‘zlarining  asosiy  kasbiy  majburiyatlarini  bajarishdan 
chalg‘itishi mumkin. 

---

Bankning  kutilayotgan  qayta  tashkil  topishi  yoki  uning  rivojlanish 
strategiyasining  tuzilishi  banking  kuchli  va  ojiz  tomonlarini  har  tomonlama  va 
chuqur  tahlil  qilish  asosida  ishlab  chiqiladi.  Bu  kabi  tahlil  asosan  faoliyatning 
asosiy  ob’ektlariga:  rejalashtirishga,  boshqaruv  nazoratiga,  hisob  yuritishga, 
kontrollingga, marketingga, xodimlarni boshqarishga  yo‘naltiriladi.  
Tahlil  jarayonida    vakolatlarni  taqsimlash,  o‘rnini  egallash  tizimi,  qarorlar 
qabul qilish bo‘yicha  amaldagi tartib samaradorligi  aniqlanadi. Bankning kuchli 
va  ojiz  jihatlarini    tahlil  qilish  bank  hajmining  qanchalik    maqbulligi,  uning 
huquqiy  shakli    bankning  samarali  faoliyat  yuritishiga  qanchalik  ko‘maklashuvi, 
uning  tarmoqlari  (filiallari,  vakolatxonalari,  ishlayotgan  mijozlar  zallari, 
bankomatlari va h.z.lar) etarli ekanligini  belgilaydi. 
Banklarni  tashkiliy  tuzilmasining  yangi  varintini  joriy  etishda  mutaxassislar 
jamoasi  shakllantiriladi,  va  ularga  odatda  keng  vakolatlar  beriladi  va  u  yoki  bu  
modelga  asos  bo‘lgan    g‘oyalar  amalga  oshiriladi.  Tuzilgan  mehnat  jamoasi 
tuzimaviy  bo‘linmalar  tomonidan  bajariladigan  vazifalar  doirasiga  muayyan 
tuzatishlar  kiritishi  kerak.  Bunda  qo‘yilgan  vazifalar  bankning  aniq  bo‘linmasida 
vakolatli  shaxslar  doirasi  va  tegishli  jihozlar  borligiga  moslashtirilgan  bo‘lishi 
kerak.  Bankda  qarorlar  qanday  tarzda  –  individual  ravishdami    yoki  jamoaviy 
tarzdami  aniq  begilab  olinish  muhim  ahamiyatga  ega.  Ko‘plab  banklar uchun  bu 
kabi  qarorlar  tamoyilial  ahamiyatga  ega.  Bank    bank  faoliyatiga  oid  qarorlarni  
individual  hal  qilishga  tayyorlagi  va  bunda  uning      shaxsiy  mas’uliyati  qanday 
bo‘lishini hal qilib olishi  kerak. Jamoaviy qarorlar  individual qarorlarga nisbatan 
yaxshi natijalarga olib kelishini ilmiy tarzda isbotlab bo‘lmasligi haqidagi fikrlarga  
qo‘shishish  kerak  va  bunda  shaxsiy  qaror  kollegial  tarzda  tasdiqlangani  holda 
qabul  qilingani  ma’qul.  U  yoki  bu  tashkiliy  model    yakuniy  ravishda    joriy 
qilinguncha  tuzatilishi kerak. Qayta tashkil etishni amalga oshirishda bank  uning 
ishga qanday ta’sir ko‘rsatayotgani, nimalarni aniqlashtirish, tuzatish yoki bartaraf 
etish  lozimligini    tekshirib  borishi  shart.  Bank  tarkibi  yangilanganda    yangi 
ustavlar,  buyruqlar,  faromoyishlar  paydo  bo‘ladi  yoki  eskilariga  (mavjudlariga) 
tuzatish kiritiladi. 
Qator  xorijiy  banklar  ishbilarmonlik  ustavi  va  tashkiliy  ustavni  tuzish 
amaliyotini  qo‘llaydi.  Birinchisida    umumiy  qoidalar  ko‘zda  tutilgan  bo‘lib  unda 
bank maqsadlari va siyosati  bayon qilinadi. Ishbilarmonlik ustavida  rahbarlar va 
alohida  tashkiliy  tuzilmalar  (shu  jumladan,  bank  rahbari,  bo‘lim,  tijorai  bloki, 
sarmoya  bloki,  aholida  departamentlar,  trast  bo‘limi  rahbarlari,  ular  joylashgan 
hudud  va  bajaradigan  vazifalari  ta’rifi  keltiriladi,  shuningdek  xodimlar  bilan 
ishlash,  hisobot  va  tahlil  bilan  shug‘ullanuvchi  boshqa  bo‘linmalar  qamrab 
olinadi).  Ishbilarmonlik  ustavida    ishlarni  boshqarish,  kredit  bo‘limi  faoliyati  va 
vakolatlari alohida ko‘rsatib beriladi. Hujjatda  ish haqi, ta’tillar, ishdan bo‘shash, 
sotib  olish  va  sotish,  ijaraga  olish,  lizing,  ko‘chmas  mulkni  soz  holda  saqlash, 
asosiy  aylanma  mablag‘lar  va  boshqalar  bo‘yicha    qoidalar  ko‘zda  tutiladi.  Bu 
hujjatga turli bo‘limlar, bo‘linmalar va komissiyalar vakolatlari ilova  qilinadi.  
Qayta    tashkil  etishning  amalga  oshirilishi  tuzilmaviy  bo‘linmalarni  tuzish 
samaradorligi ustidan  puxta nazorat  o‘rnatilishini taqozo etadi. Bunda  boshqaruv 
organlari  (bo‘limlar  va  bo‘linmalar  rahbariyati),  boshqaruv  instrumentlari,  shu 

---

jumladan  rejalashtirish,  moliyalash  tizimlari,  xarajatlarning  alohida  moddalari 
bo‘yicha  hisob-kitoblar  nazorat  ob’ekti  bo‘lishi  mumkin.  Nazoratning  alohida 
ob’ekti boshqaruv (qaror qabul qilish) jarayon  hisoblanadi.
 
Nazorat jarayonida qayta tashkil etish natijalari aniqlanishi va baholanishi, bu 
boradagi tadbirlaroqibatlari tahlil qilinishi kerak. Bularning barchasi hisob yuritish 
sohsiga  ham  tegishli.  Buxgalteriya  faoliyati,  operatsiyahisobining  yuritilishi, 
xo‘jalik faoliyati tahlili, bank statistikasining yuritilishi bank faoliyatidagi tarkibiy 
o‘zgarishlar  natijalaridan  darak  berishi  kerak.  Boshqaruv  tarkibidagi  o‘zgarishlar 
muqarrar  ravishda    xodimlar  shtatiga  ham  talluqlidir.  Bunda  tashkiliy  tuzilmaviy 
bo‘linmalardagi  o‘zgarishlar oqibatida bank boshqaruvi apparati miqdori qanday 
o‘zgarganligini aniqlash muhim.  
Qayd qilinganidek, bankning vazifasi o‘z tashkiliy tuzilmasini to‘g‘ri tashkil 
etishdan tashqari tuzilmaviy bo‘linmalarni tashkil etish bilan ham bog‘liq. Buning 
uchun  bank  quyidagilarni  amalga  oshirishi  lozim:  har  bir  bo‘linma  vazifalarini 
belgilab  olish;  har  bir  bo‘linma  vazifalarini    bankning  umumiy  maqsadiga 
moslashtirish;  bankdagi  mavjud  resurslar  nuqtai-nazaridan  tuzilmaviy  bo‘linma 
o‘rnini  aniqlash;  biznesning  ushbu  turi  uchun  ajratiladigan  resurslarning  hajmini 
belgilash; bo‘linma oldiga qo‘yilgan vazifani hal etish bosqichlarini belgilab olish; 
vazifani hal etish vositalarini belgilash.
 
Ekspertlar fikricha, qisqa vaqt ichida tashkilotning mavjud tuzilmasi korxona 
strategiyasidan  ustun  turadi.  Darhaqiqat,  qisqa  davrda  birinchi  o‘ringa    kundalik 
muammolar  va  vazifalar  chiqadi  va  ular  go‘yoki  hatti-harakat  liniyasini  belgilab 
beradi.  Ammo  bu  hol  tashkilot  vazifalarining  o‘zaro  bog‘liqligini  va  bankning 
rivojlanish  strategiyasini  o‘zgartirmaydi.  Maqsadlar  vazifalardan  ustun  keladigan  
sharoitlarda    bank    kundalik  va  xususiy  vazifalarni  bank  faoliyatining 
ratsionallashuvi, bankning korxona sifatidagi umumiy maqsadini  hal qilish nuqtai 
nazaridan belgilaydi va amalga oshiradi.  
Bankning alohida bo‘linmasi vazifalari bankning umumiy maqsadiga bog‘liq 
bo‘lishi  kerak.  Muvofiqlashtirishdabo‘linmaning  qaror  qabul  qilishdagi 
vakolatlarini  belgilash  muhim  rol  o‘ynaydi.  Buning  uchun  bankda    lavozim 
yo‘riqnomalari  ishlab  chiqilib  ularda  xodimlarning  aniq  huquq  va  majburiyatlari, 
vakolatlari belgilab beriladi. Vakolatlar quyidagilar orqali belgilanishi mumkin: 
-
 
ishbilarmonlik  maqsadlari,  bunda  bo‘linma  tomonidan  bajariladigan 
ishlarning  mutlaq  hajmi,  bir  xodimga  nisbatan  ish  hajmi,  ishlarni    bajarish  uchun 
talab etiladigan  xarajatlar belgilanadi; 
-
 
vakolatlarning cheklanishi, bunda ruxsat etilgan va ruxsat etilmagan faoliyat  
amaliyotlarni bajarishda shaxsiy qarashlar; 
-
 
resurslarning  muyyan  hajmini  ajratish;  pul  mablag‘larining  cheklangan 
summasini  o‘tkazish,  xodimlarning  qat’iy  belgilagan  sonini,  maydon  hajmini 
ajratish. 
Bo‘linmalar  ishini  to‘g‘ri  tashkil  etish,  u  yoki  bu  yangi    me’yorlar  va 
qoidalarni joriy etish, mavjudlariga tuzatish kiritish uchun bank jiddiy tahlili ishni 
amalga  oshirishi,  bir  necha  bosqichni  bosib  o‘tishi  kerak.  Belgilangan  vazifani 
bajarish bosqichlari.  

---

Birinchi  bosqich    mehnatni  samarali  tashkil  etishga  to‘sqinlik  qiluvchi  
muammolarni  aniqlash  va  o‘rganish  bilan  bog‘liq.  Ko‘pincha  muammo  bank 
faoliyatining  kuchli  va  ojiz  jihatlarini  tahlil  qilish  bosqichida    aniqlanadi  va 
keyinchalik uni oydinlashtirishga  quyidagilar ko‘maklashadi: 
•
 
mehnatni tashkil  qilish va xodimlarning o‘z vazifalarini bajarishi ustidan 
tizimli nazorat o‘rnatish; 
•
 
bankning turli bo‘linmalari rhbarlarining individual baholari; 
•
 
xodimlar o‘rtasida muntazam so‘rov o‘tkazish; 
•
 
bankda ratsionalizatorlik ishini tashkil etish; 
•
 
muammoni jamoaviy o‘rganishni rag‘batlantrish; 
•
 
boshqa  banklarda  ishlash  tajribasini  o‘rganish,  shakllangan  tashkilotni 
boshqa kredit institutlari faoliyati bilan qiyoslash; 
•
 
maxsus  tahliliy  guruhlar  tomonidan      amalga  oshiriladigan  keng  qamrovli 
diagnostika. 
Ikkinchi  bosqichda      muammoni  hal  qilish  bo‘yicha    xatti-harakatlar  rejasi 
belgilanadi.  Muammoni  hal  qilish  maqsadi  boshqa  boshqaruv  tuzilmalari  
tomonidan  ham  mohiyatiga  ko‘ra,  ham  tadbirlar  izchilligiga  ko‘ra  qo‘llab-
quvvatlanishi kerak. 
Uchinchi  bosqich  muammoni  keltirib  chiqargan  sabablar  tahlilini    ko‘zda 
tutadi.  Agar  dastlabki  ikki  bosqichda  muammo  umumiy  holda  (birinchi  bosqich) 
namoyon  bo‘lsa  va  uning  hal  qilinishi  bo‘yicha  tamoyilial  qaror  qabul  qilinsa 
(ikkinchi  bosqich),  ushbu  bosqichda    muammo  to‘laligicha    namoyon  bo‘ladi, 
muammoli    vaziyat    batafsil  ta’riflanadi  va  natijada  hatti-harakatlar  rejasi  
oydinlashadi. 
To‘rtinchi  bosqich  kamchiliklar  kelib  chiqishiga  sabab  bo‘lgan  omillar  
tizimini  tahlil  qilish  orqali  aniq  masalalarni  hal  qilishda  ustuvorlikni  belgilash, 
masalalar  echining  ketma-ketligini  aniqlash  va  belgilangan  maqsadlarga    erishish 
imkonini beradi. 
Beshinchi bosqich eng ijodiy jarayon hisoblanadi. Bu erda g‘oyalar tug‘iladi,  
ular  orasidan  boshqaruv    tizimini  shaklantirish  vazifasini  hal  qilish  bo‘yicha 
umumiy vazifani eng samarali tarzda hal qilish yo‘llari aniqlanadi. Odatda, masala 
bir  necha  yo‘l  bilan  hal  qilinishi  mumkin.  Ularning  birini  tanlash,  qayta  tashkil 
etish  yo‘li haqida qaror qabul qilish – eng mas’uliyatli jarayon bo‘lib, u sifatning 
chuqur  baholanishini taqozo etadi. Bu o‘rinda ko‘p narsa kasbiy mahoratga va ish 
tashkilotchilari tajribasiga bog‘liq bo‘ladi. 
Oltinchi    bosqichda    tanlangan  variantlarning  joriy  etilishi  ko‘zda    tutiladi. 
Izchil  ish  jarayonida    faoliyatni    qayta  tashkil  etish    asosida    har  bir  avvalgi 
bosqichda asosiy tamoyillar va tashkilot qoidalarni ifodalash, ushbu qarorni qabul 
qilishga  vakolatli  bo‘lgan  shaxslar  roziligini  olish  mumkin  bo‘ladi.  Rahbariyat 
diapazoni  –  bitta  hokimiyatga  bo‘ysunuvchi    lavozimlar  sonini  belgilash    ham  
muhim  ahamiyatga  ega.  Rahbariyat  lavozimlari  har  bir  alohida  holda  individual 
tarzda  belgilansada, ammo    boshqaruv  modeli  tuzilishini  aks ettiruvchi    muayyan 
ko‘rsatkichlar  mavjud.  Bir  hokimiyatga  bo‘ysunuvchi    lavozimlar  soniga 
quyidagilar ta’sir ko‘rsatadi: 
-
 
bank yoki uning bo‘linmasining xodimlar soni bilan belgilanadigan hajmi; 

---

-
 
vakolatlarni  berish  darajasi  (vakolatlar  ko‘p  hajmda  berilgan  taqdirda 
bankning yuqori rahbariyati yuklamasi kamayadi); 
-
 
bankning  oliy va o‘rta bo‘g‘in boshqaruvchilari malakasi va tajribasi (etarli 
darajada  malakali  rahbarlar  bo‘lmasa  ma’muriy  yuklama  kredit  tashkilotining 
cheklangan tajribali xodimlari zimmasiga tushadi); 
-
 
rahbarlarning  xodimlar  ishini  o‘ziga  bo‘ysundirish  bo‘yicha  sub’ektiv 
xohishi  (odatda    barcha    ishlarga  rahbarlik  qilish,  haddan  tashqari  markazlashuv 
maydalashuvga, rahbarlarning bankning korxona sifatida  rivojlanishining strategik 
yo‘shalishlarini tushunishga vaqti etishmasligiga olib keladi). 
  Ettinchi  bosqichda  loyihaning  amalga  oshirilishi    ustidan  nazorat 
ta’minlanadi. Avvalgi  ishlarning jiddiyligiga qaramay, loyiha davomida  xatolarga 
yo‘l  qo‘yilishi  mumkin  (qoidalarning  o‘zi  munozarali  tuyuladi,  ularni  amalga 
oshirishning  muvofiqligi  buzilishi;  xodimlar    vazifalarining  qayta  taqsimlanishi 
xato  bo‘lishi  va  nihoyat  muamolar  tahlili  oqibatida  holat  noto‘g‘ri  baholanishi, 
tashxis  noto‘g‘ri  qo‘yilishi  mumkin.  Bir  so‘z  bilan  aytganda,  loyihani  amalga 
oshirish  jaryonida  tuzatish  choralari,  kiritilgan  choralarni    takomillashtirish, 
aniqlashtirish taqozo qilinadi.  
SHuningdek,  axborot  belgilangan  vazifani  hal  etish  vositasi  hisoblanadi. 
Axborotni  to‘plash,  qayta  ishlash,  baholash  va  uzatish  keyingi  paytda  muhim 
ahamiyatga  ega  bo‘ldi.  Banklardagi  axborot  sarf-xarajatlar  bandida  ishlab 
chiqarishning  to‘rtinchi  omili  deb  tan  olingan  (ishlab  chiqarish  vositalari, 
materiallar  va  mehnatdan  keyin).  Ma’lumotlar  bazasini  tashkil  etish,  joriy  va 
strategik  vazifalarni  hal  etishda  undan  foydalanish  qo‘yilgan  maqsadlarga 
erishishga  yordam  beradi. Axborotning  ahamiyati  nafaqat qarorlarni assosli  qabul 
qilish, samaradorlik maqsadida faoliyatni tartibga solish imkoniga ega bank uchun, 
balki  uning  mijozlari  uchun  ham  muhimdir.  Hozirgi  sharoitda  banklar  an’anaviy 
bank xizmatlariga qo‘shimcha ravishda axborot vositachisi markazi aylanmoqda. 
Xulosalar: 
1.  Bank  faoliyatini  tashkil  etishdan  ko‘zlangan  maqsad  bank  tashkiloti 
maqsad va vazifalariga mos keladigan tashkiliy tuzilmalarni ishlab chiqish, tashkil 
etish va ularning samarali faoliyat ko‘rsatishini ta’minlash hisoblanadi. 
2. Bank faoliyatining o‘ziga xos xususiyati bankning zarur tarkibiy bo‘limlari 
va  xizmatlari  –  bankni  boshqarishning  umumiy  masalalari,  tijorat  faoliyati, 
mablag‘lari  va  uning  faoliyatini  avtomatlashtirish  bilan  shug‘ullanadigan  bank 
Kengashi, Boshqaruvi, ma’muriyati, bo‘limlarini aniqlaydi. 
3.  Xorijiy  va  mahalliy  amaliyotda  bank  tashkiliy  tuzilmalarining  liniyali  va 
matritsali  modellari  keng  tarqalgan.  Modelni  tanlash  baank  oldida  turgan  aniq 
maqsad  va  vazifalar,  ixtisoslashuv  turi  va  xususiyati,  tashkil  etish  xususiyatlari, 
amaldagi me’yoriy talablarga bog‘liq. 
4. Bankning tashkiliy tuzilmasi bankning rivojlanishi, faoliyat sohasi, ustuvor 
yo‘nalishlarning o‘zgarishi, yangi mahsulot va xizmatlarning rivojlanishiga qarab 
o‘zgarishi  mumkin  hamda  shart.  Har  qanday  qayta  tashkil  etish  tadbirlari  bank 
faoliyatini  takomillashtirishga  qaratilishi,  uning  kuchli  va  zaif  tomonlarining 
tahliliga tayanishi, tashqi muhit o‘zgarishlariga mos kelishi kerak. 

---

5. Qayta tashkil etish tadbirlarini o‘tkazish ularni amalda ro‘yobga chiqarish 
samaradorligini  har  tomonlama  nazorat  qilishni  ko‘zda  tutadi.  Boshqaruv 
organlari,  qo‘llanilayotgan  boshqaruv  vositalari,  qarorlar  qabul  qilish  jarayoni 
nazorat ob’ektlari hisoblanadi.