Kafedrasi xudayarova xurshida abdunazarovna

Tijorat  faoliyati
ga  bankning  turli  xizmatlari  –  kreditlash,  investitsiyalash, 
valyuta,  trast  va  boshqa  aktiv  operatsiyalar,  shuningdek,  turli  pullik  to‘lovlar 
kiradi.  YA’ni,  tijorat  faoliyati  bilan  shug‘ullanuvchi  blok  asosiy  bankning 
daromadini  keltiradigan  boshqarmalardan  tashkil  topgan  bo‘ladi.  Xususan,  kredit 
boshqarmasi, operatsion boshqarma, qimmatli qog‘ozlar bilan ishlash boshqarmasi, 
valyuta  operatsiyalari  boshqarmasi.  Ushbu  funksional  blok  bank  daromadalari 
shakllanadigan asosiy bo‘linmalar hisoblanadi. 
Kreditlash  banklarning  asosiy  operatsiyalaridan  biri  bo‘lib,  tijorat 
banklarining asosiy daromadalari shakllanuvchi manba hisoblanadi. Kreditlash har 

---

bir  tijorat  bankida  mustaqil  amalaga  oshirilib,  bankning  kredit  siyosatiga 
asoslanadi.  
Hisob-kitob  operatsion  bo‘lim  mijozlar  o‘rtasida  yuzaga  keladigan  o‘zaro 
hisob-kitoblarni amalga oshirib, naqd pulsiz hisob-kitoblarni olib boradi.  
Tijorat  banklari  boshqa  sub’ektlar  tomonidan  emissiya  qilingan  qimmatli 
qog‘ozlarga  investitsiya  kiritishi  va  ular  o‘rtasida  vositachilik  xizmatlarini 
ko‘rsatib borishi mumkin. Bundan tashqari tijorat boshqa turli  bo‘limlarni tashkli 
etish va  undan foydalanib bank xizmatlarini ko‘rsatish mumkin. 
Moliya  bloki  bankning  daromad  va  xarajatlarining  hisobini  yuritadi. 
Buxgalteriya,  hisob-kitob  markazi,  kassa,  banklararo  vakillik  munosabatlari  bilan 
shug‘ullanuvchi bo‘linmalar kiradi.  
Avtomatlashtirish  bloki  banklar  faoliyatining  muhim  bo‘g‘ini  bo‘lib 
ma’lumotlani elektron ko‘rinishga keltirish, ularni qayta ishlash, uzatish va qabul 
qilish kabi vazifalarni bajaradi. 
Ma’muriy  blok
ka  kadr,  kanselyariya,  xo‘jalik  bo‘limi,  binoga  xizmat 
ko‘rsatadigan barcha xodimlar va boshqalar kiradi. 
Amaliyot  ko‘rsatishicha,    yuqoridagi  bo‘limlar  o‘zaro  bog‘liq  bo‘lib, 
faoliyatni  amalga  oshirishda  zaruriy  ma’lumotlar  almashadi.  Bank  faoliyatini 
tashkil  etishda  yuqoridagi  kabi  bo‘limlarning  tashkil  etilishi  bank  faoliyati 
yo‘nalishi, hajmi ko‘lamiga bog‘liq ravishda turlicha bo‘lishi mumkin.  
Tijorat banklari faoliyatini tashkil etishda rivojlangan mamlakatlar tajribasini 
o‘rganish muhim ahamiyat kasb etadi. Rivojlangan mamlakatlar bank amaliyotida 
chiziqli va matritsali modellardan foylaniladi. Albatta har bir bank bunda o‘zining 
spetsifik xususiyatidan kelib chiqadi. Quyidagi bo‘limda har modelning mazmuni 
va uni tashkil etilishini ko‘rib o‘tamiz.