Kafedrasi maxsudov alixontura olimovich

1-rasm. Davlat budjeti daromadlari YAIMga nisbatan %da
15
 
14
Statsbornik SNG. – M.2012 
15
 
www.stat.uz
 va 
www.mf.uz
 saytlari ma’lumotlari asosida muallif tamonidan tayyorlandi.
100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100
32,4
30,0 28,5
26,0 25,2 24,2
22,5 20,8
19,1 18,1 18,8
21,7 21,2 20,8 21,3 22,0 21,9 21,3 20,5
0
20
40
60
80
100
120
1998199920002001200220032004200520062007200820092010201120122013201420152016
YaIM
Budjet daromadlari

---

22 
`
Yuqoridagi diagrammadan ko’rinib turibdiki, Davlat budjeti daromadlari 
YaIMga nisbatan 1998-yili 32.4%dan 2016-yil 20.5%ga yoki 11.9 foizli punktga 
pasaygan, bu esa YaIMga soliq bosimining birmuncha pasayganligidan dalolat 
beradi. Demak, Davlat budjeti daromadlari YaIMga nisbatan qancha ulushni 
tashkil etishi tahlil qiladigan bo’lsak, bosqichma-bosqish tushib kelganligining 
guvohi bo’lamiz. 1998-yildan boshlab 2007-yilgacha keskin tarzda tushib kelgan, 
lekin davlat budjeti daromadlarini mustahkamlash uchun ancha keng ko’lamdagi 
islohatlarga yo’l qo’yildi, shuning uchun 2008-yildan boshlab YaIMga nisbatan 
davlat budjeti daromadlari bosqichma-bosqich optimallashtirildi. Oxirgi to’rt yilni 
tahlil qilar ekanmiz, undagi ko’rsatkich 22%dan 20,5%gacha pasaydi yoki 1.5 
foizli punktga pasayganini ko’rishimiz mumkin.
Quyida Davlat budjeti daromadlar tarkibi YaIMga nisbatan yillar davomida 
dinamikasi tahlil qilingan. Eng katta ulushni egri soliqlar, keyingi o’rinlarda mos 
ravishda to’g’ri soliqlar, resurs to’lovlari va mol-mulk soliqlari o’rin egallagan. 
2-rasm. Davlat budjeti daromadlari tarkibi YaIMga nisbatan %da
16
 
16

www.mf.uz

 sayti ma’lumotlari asosida muallif tamonidan tayyorlandi. 
16,6
16,4 16
13,5 13,8
14
13,8
10,2
9,4
8,8
9,5
10,7
11,3
10,3 10,4
11,2 11,6 11,2
10,6
10,2
8,9
7,5
7,4
6,8
6,4
6
5,7
5,3
4,3
4,8
5,8
5,5
5,5
5,4
5,3
5,1
5,1 4,9
3,9
3,3
2,8
2,4
1,9
2,3
2,6
4
3,6
3,3
3,2
3,5
3,2
3,2
3,3
3,3
3
2,8 2,7
1,3
1,1
1,9
2,4
2,2
1,1
0,9
0,8
0,8
0,7
0,8
1,2
1,2
2,1
2,1
2,2
1,7
2,2 2,4
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Egri soliqlar
To'g'ri soliqlar
Resurs to'lovlari va mol-mulk solig'i
Boshqa daromadlar

---

23 
1998-yilda davlat budjetiga to’g’ri soliqlarning tushumi YaIMning 10.2%, 
2000-yilda 7.5%ni tashkil etgan. 2001-2002-yillarda bu ko’rsatkich asta-sekinlik 
bilan mos ravishda 7.4% va 6.8%ga pasaydi. Budjet daromadlarining kamayishi 
yuridik va jismoniy shaxslarni daromad solig’iga tortish stavkasining pasaytirilishi 
oqibatida to’g’ri soliqlar bo’yicha tushumlarni YaIMga nisbatan 2002-yili 6.8% 
dan 2003-yili 6.4% gacha va boshqa daromadlarni 2002-yili 2.2%dan 2003-yili 
1.1% gacha kamayishi hisobiga ro’y berdi. 
Egri soliqlar bo’yicha tushumlarni YaIMga nisbatan ulushi 1998-yili 16.6%, 
1999-yili 16.4%, 2000-yili 16%, 2001-yili 13.5%, 2002-yili 13.8%gacha pasaydi. 
2003-yilda YaIMga nisbatan egri soliqlar ulushi 13.8%dan 14% gacha, resurs 
to’lovlari va mulk solig’i ulushi esa tegishli soliqlarni qat’iy belgilangan tarif 
stavkalariga o’tish natijasida 1.9%dan 2.3%gacha oshdi.