Кафедраси фуқаролик ҳуқуқи

3. МАҲСУЛОТ ЕТКАЗИБ БЕРИШ ШАРТНОМАСИ
Маҳсулот етказиб бериш шартномасига мувофиқ тадбиркорлик фао­лияти билан шуғулланаётган маҳсулот етказиб берувчи-сотувчи шартлашилган муддатда ёки муддатларда ўзи ишлаб чиқарадиган ёхуд сотиб оладиган товарларни сотиб олувчига тадбиркорлик фао­лиятида фойдаланиш учун ёки шахсий, оилавий мақсадларда, рўз­ғорда ва шунга ўхшаш бошқа мақсадларда фойдаланиш билан боғлиқ бўлмаган бошқа мақсадларда фойдаланиш учун топшириш, сотиб олувчи эса товарларни қабул қилиш ва уларнинг ҳақини тўлаш маж­буриятини олади (ФКнинг 437-моддаси).
Маҳсулот етказиб бериш шартномаси товарлар олди-сотдиси бўйича тадбиркорлик фаолиятини амалга оширувчи субъектлар ўр­тасида қўлланадиган ва энг кўп амалиётда учрайдиган шартнома­лардан биридир. Ушбу шартнома моддий неъматларни бир шахсдан бошқа шахсга ўтишини таъминлайди. Бу эса ўз навбатида иқтисодий муносабатларни ривожланишига олиб келади.
Маҳсулот етказиб бериш шартномаси олди-сотди шартномаси­нинг алоҳида тури бўлиб ҳисобланади⁶⁶. Ушбу шартномани айрим ҳолларда тадбиркорлик ёки савдо олди-сотдиси деб аташади. Агар тарихга назар ташласак собиқ иттифоқ даврида маҳсулот етказиб бе­риш шартномаси ўрнини унинг бир кўриниши бўлмиш товарларни давлат эҳтиёжлари учун етказиб бериш шартномаси тўлиқ эгаллаб, уни сиқиб қўйган эди. Чунки ўша даврдаги режали иқтисодни юри­тиш учун давлатнинг олди-сотдига оид фуқаролик-ҳуқуқий муноса­батларга аралашуви оддий ҳол эди. Шартнома тарафларининг тенг эмаслиги ва шартномаларни олдиндан белгиланган тартибда режа асосида тузилиши хусусий ҳуқуқнинг асосий тамойилларига тўғри келмасди.
Ўзбекистон Республикаси ўзини мустақил давлат деб эълон қилди ҳамда демократик ҳуқуқий давлат фуқаролик жамиятини қу­ришни ўз олдига мақсад қилди. Мулк шакллари ўзгарди, эркин бозор иқтисодиёти муносабатларини шакллантириш йўлида катта ишлар амалга оширилди. Фуқаролар (жисмоний шахслар)нинг тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланишларига кенг имкониятлар яратилди. Уш­бу ўзгаришлар фуқаролик ҳуқуқий муносабатларда иштирок этаётган субъектларнинг шартнома тузиш эркинлиги, тарафларнинг тенглиги, қонун устуворлиги каби тамойилларини амалда таъминланишига олиб келди. Жумладан, маҳсулот етказиб бериш шартномаси ҳам бундай ўзгаришлардан сўнг ўзини хусусий ҳуқуқнинг нормал шарт­номалари қаторига кириб, олди-сотди шартномаларига хос ҳусусият­ларини шакллантирди.
Маҳсулот етказиб бериш шартномаси улгуржи олди-сотди шартномаси туркумига киради. Шунингдек маҳсулот етказиб бериш шартномаси хўжалик шартномаси ҳисобланади⁶⁷.