Kafedrasi “biotexnologiya” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

pH belgilari
Reaksiya muhiti immobilizasiya qilish jarayonida juda katta ahamiyatga ega, ayniqsa sorbsiya, elektrostatik o’zaro ta’sir yordamida amalga oshirilgan holatlarda.
Bunga asosiy sabab rN o’zgarishi bilan oqsil yoki tashuvchining sorbsiya uchun javobgar bo’lgan ionogen guruhlarni ionizasiyasi o’zgaradi. Ionalmashuv xossalariga ega bo’lmagan tashuvchilardan foydalanganda, sorbsiya oqsil yoki fermentni izoelektrik nuqtasida amalga oshirilsa yaxshi natija beradi. Ammo bu qonuniyatni chetlab o’tish hollari ham uchrab turadi. Masalan, albuminni lateksga sorbsiya bo’lishini har xil rN da o’rganib chiqilganda bu jarayonni rN ga aloqadorligi W simon bo’lganligi, ko’mirda adsorbsiya qilinganda esa mo’tadil rN 3 dan 6 gacha o’zgarishi, bu o’zgarish ko’mirni tabiatiga bog’liqligi isbotlangan.


Ion kuchi

Ferment bilan tashuvchi orasidagi bog’lanishni kuchiga ta’sir ko’rsatuvchi omildir. Tuzlarni yuqori miqdorda tashuvchi sirtidan elektrostatik yo’l bilan bog’langan fermentni siqib chiqaradi. Boshqacha qilib aytganda, ion kuchini oshishi bilan fermentni desorbsiyasi oshib boradi. Ba’zi hollarda bunga aksincha ta’sir ham uchrab turadi, buni oqsilni "tuzlanishi" deb ataladi.

Fermentning miqdori

Eritmada fermentni miqdori oshib borgan sari, uni sorbsiya bo’lishi va immobilizasiya bo’lgan fermentni katalitik faolligi oshib boradi. Immobilizasiya bo’lgan ferment faolligini, eritmadagi ferment miqdoriga nisbatan taqqoslab o’rganganda shu narsa ma’lum bo’ldiki, fermentni eritmadagi miqdorini oshib borishi bilan ma’lum nuqtagacha fermentni katalitik faolligi oshib boradi va undan keyin o’zgarmasdan qoladi va hatto kamayishi ham mumkin. Tekshirishlar shuni ko’rsatdiki, fermentni faolligi tashuvchi satxini butunlay qoplab olgunga qadar faollik oshib boradi, keyin esa ferment 2-chi, 3-chi qavat hosil qiladi va x.k. Oxirida, tashuvchining eng tepa qismida yopishgan fermentlar faollik ko’rsatadi, tagida qolganlari esa substrat bilan aloqa qilaolmaydilar va o’z-o’zidan "ishsiz" qoladilar. SHuning uchun ham immobilizasiya bo’lgan fermentni faolligi kamayadi.

Harorat

Haroratni oshishi adsorbsiya jarayoniga ikki xil ta’sir qiladi. Birinchidan, haroratni oshishi fermentni inaktivasiyasiga (denaturasiya) olib keladi, ikkinchi tomondan esa haroratni oshishi fermentni tashuvchi g’ovaklariga diffuziyasini kuchaytirish hisobidan, ferment faolligini oshishiga olib keladi. Demak, adsorbsiya yo’li bilan immobilizasiya qilishni mo’tadil sharoiti bo’lish kerak. Bunday harorat adsorbsiya qilinadigan fermentni tabiati va tashuvchi satxiga bog’liq bo’lib, har bir ferment yoki tashuvchi uchun qator tajribalar orqali topiladi. Shunday qilib, fermentlarni adsorbsiya yo’li bilan immobilizasiya qilish bir qator omillarga bog’liq bo’lib, faqat tajribalar asosida aniq topiladi. quyida ferment bilan tashuvchi orasidagi bog’ni kuchaytirishga xizmat qiluvchi omillar haqida fikr yuritamiz.