Kafedrasi “biotexnologiya” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Immobilizasiya usullari
IMMOBILIZASIYA QILISH USULLARI

Immobilizasiya qilish usullari ikkiga bo’linadi:

fizikaviy yo’llar bilan immobilizasiya qilish;

kimyoviy yo’llar bilan immobilizasiya qilish;

Har qaysi usulda immobilizasiya qilishda quyidagilarga e’tibor berish kerak; "tashuvchilar" (sorbentlar) ning tabiati va fizik-kimyoviy xususiyati organik va noorganik tabiatga ega bo’lishlari mumkin.

Immobilizasiya qilishga mo’ljallangan "tashuvchi" larga quyidagi talablar qo’yiladi:

• 
  kimyoviy va biologik mo’tadillik;
  
• 
  mexanik nuqtai nazardan mustaxkamlik;
  
• 
  ferment va uni substrati uchun o’tkazuvchanlik;
  
• 
  texnologik jaroyonlar uchun zarur bo’lgan shaklda olinishi
  
• 
  osonligi (granula, membrana, varak va xokazo holatda).
  
• 
  reaksion shaklda tez kirishi;
  
• 
  yuqori gidrofilligi (immobilizasiya jarayonini suvli muhitga o’tkazish uchun);
  
• 
  arzonligi.
  

Tabiiyki, bu talablarni barchasiga javob beraoladigan tashuvchilar yo’q. SHu sababli ham immobilizasiya uchun juda ham ko’p materillardan foydalanishga to’g’ri keladi.

Organik polimerli tashuvchilar
Bunday polimerlarni ikki sinfga bo’lish mumkin: tabiiy polimerlar va sun’iy polimerlar. O’z navbatida tabiiy polimerlarni ham biokimyoviy xossalariga qarab guruhlarga bo’lish mumkin; polisaxaridlar; oqsil, lipid tabiatli tashuvchilar. Sun’iy, ya’ni sintez yo’li bilan olingan polimerlar ham guruhlarga bo’linadi, masalan, makromolekularni asosiy zanjirni kimyoviy tuzilishiga qarab, polimetilenlik, poliamidlik, poliefirlik tashuvchilar va x.k.
Immobilizasiya qilish usulli, fermentni xususiyatini va ishlatilishiga qarab, "tashuvchi"larga bir qator qo’shimcha talablar quyiladi: kovalent immobilizasiya qilinganda "tashuvchi" fermentni faolligini belgilovchi qismi bilan bog’lanmasligi lozim; (fermenti faollik markazi o’z holda bo’lishi shart), ferment faolligini pasaytirish xususiyatlari bo’lmasligi shart.
Immobilizasiya qilish jarayonida quyidagilarni bilish lozim; "Tashuvchi" va ferment har xil zaryadlarga ega bo’lsalar, immobilizasiya jarayoni tez va mustaxkam kechadi, aksincha bir xil zaryadga ega bo’lsalar jarayon kiyin kechadi; "tashuvchini" zarrachalari qancha kichik bo’lsa, sorbsiya qilish xususiyati shuncha baland bo’ladi. Immobilizasiya jarayonida ko’proq polimetilen tipidagi "tashuvchi" lar boshqalarga nisbatan kengroq ishlatiladi.