Kafedrasi “biotexnologiya” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

GENLARNI VEKTORGA KIRITISH.

U metod yoki bu metodlar bilan olingan gen oqsil strukturasi to‘g‘risidagi informasiyani saklaydi, lyokin genning o‘zi bu informasiyaning realizasiya (qo’llay olmaydi). Buning uchun genning ta'sirini boshqaruvchi kandaydir mexanizm kerak. 94 Shu sababli, genetik informasiyani hujayraga kiritish uchun vektorlardan foydalaniladi. Vektorlar – xalkasimon moleqo’lalar bo‘lib, mustakil replikasiya (mustakil nuklein kislota xosil qilish) kobiliyatiga ega. Gen vektor bilan birga rekombinat DNK ni xosil qiladi. Rekombinat DNK konstrukturasi xosil bo‘ladi. Vektorning xalkali moleqo’lasi restriktazada aralashtiriladi, chunki lentasimon olingan DNK ning oxiri yopishkok bo‘lishi kerak, chunki kiritilayotgan DNK ning oxiri bilan komplimentar bo‘lishi zarur. Vektorning komplimentar yopishqoq oxiri va kiritilayotgan gen DNK lizaga bilan tiqiladi va olingan rekombinat DNK, DNK lizaga yordamida alohida xalkasimon moleqo’la xosil qiladi. Vektorlar ikkita guruxga bo‘linadi, viruslar va plazmidalar. Viruslarning vektor sifatida foydalanilganda, ular organizmda rivojlanib xar xil kasalliklarni va xattoki genetik kasallikni chikarishi mumkin va ular avloddan-avlodga berishishi mumkin. Viruslarning biotexnologiyadagi asosiy ahamiyatlardan biri bir hujayradan ikkinchisiga tezlik bilan xar xil informasiyani o‘simlik va hayvonlar tukimalarida transpartirovka qiladi. Kiska vaqt ichida generalizasiya qilingan infeksiya organizmga tarkaladi. Viruslarning bunday xossalari yuksak organizmlarni somatik hujayrasida genetik modifikasiyaning ochilishiga sharoit yaratadi. Bu bilan odamlardagi irsiy kasalliklarni davolash sharoiti yaratadi, ya'ni organizmga yetishmaydigan genlarni inson organizmidagi barcha hujayralarga tarkatadi

PLAZMIDALAR – o‘zi replikasiyalanuvchi avtonogenetik birlik, bakteriyalarda, zamburuglarda, o‘simlik va hayvonlarda topilgan. Gen injenerligida bakteriyalar plazmidasi, ayniksa Ye.Soli plazmidasi ko‘proq qo’llaniladi Bakterialogik plazmidalar ikkiga bo‘linadi. Kon'yugatlik, ya'ni genetik informasiyani bir hujayradan ikkinchisiga bakteriya kon'yugasiyasi orqali beriladi. Ikkinchi yo’l esa kon'yugasiyasiz, ya'ni genetik axborot to‘g‘ridan-to‘g‘ri bakterialogik transformasiya orqali beriladi.