Kafedrasi “biotexnologiya” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

3–tipdagi, oraliqtipdagirestriktazalar (masalan, EcoPI) kerakliketma–ketliknianiqlaydivaqo’shzanjirliDNKmolekulasinikesadi, buniularma’lumbirnukleotidjuftliklarininguchlaridanchekinganholdaolibboradilar. BundaDNKningtekis (o’tmas) yoki 5`-yoki 3`-(yopishqoq) uchlifragmentlarihosilbo’ladi. Burestriktazalarassmimetriksaytlarnitaniydilar.

2007-yilga kelib restriksion endonukleazalarning 3000 dan ortiq turi aniqlangan. 600dan ortiq restriktazalar tijorat preparatlari ko’rinishida ishlab chiqarilmoqda va laboratoriyalarda DNK ni modofikatsiyalashda, turli xil gen injenerligidagi masalalarni yechishda foydalanib kelinmoqda.






Izoizomerlar

• 
  Izoizomerlar–bubirxilketma–ketliklarnianiqlashxususiyatigaegabo’lganrestriksionendonukleazalarijufligibo’lib, ba’zihollardametillashgannukleotidlarqoldig’imavjudligibilanfarqlanadi. Ular ketma–ketliklarni bir xil joylarda kesadi. Masalan, izoizomerlar SphI (CGTAC^G) va BbuI (CGTAC^G) restriktazalari hisoblanadi. Tanlangan ketma–ketlikni o’ziga xos kesilishi va tanilishi uchun xizmat qiluvchi birinchi ajratilgan fragment prototip deb nomlanadi, qolgan shunga o’xshash restriktazalarning hammasi izoizomerlar deyiladi.
  
• 
  Izoizomerlarni turli xildagi bakteriya shtammlaridan ajratib olinadi, shuning uchun har bir izoizomerlar uchun turlicha reaksiya sharoitlari talab qilinadi. Adenozin qoldig’ining DNK da metillanishi Sau3A (metillangan va metillanmagan GATC ketma–ketlikni kesadi ), DpnI (GMeATC ning faqatgina metillangan ketma–ketligini kesadi) va MboI (faqatgina metillanmagan ketma–ketliklarni kesadi) izoizomerlari yordamida aniqlash mumkin.
  
• 
  Geteroizomerlar (neoizomerlar). Huddi shunday ketma–ketlikni aniqlaydigan, lekin uni boshqacha uslubda kesuvchi fragmentga Geteroizomerlar (neoizomerlar) deb ataladi. Masalan, Sma I (GGG^CCC) va Xma I (G^GGCCC) restriktazalari geteroizomerlar hisoblanadi, lekin ular bir–biri uchun izoizomerlar emas.
  
•