|
1.4. №1 масалани ечиш учун вазифалар вариантлари
Аккумуляторнинг ички қаршилиги ва ЭҲКсини ҳисоблаш учун бошланғич маълумотлар қуйидагилар:
1. аккумуляторнинг ички қаршилиги.
2. аккумуляторнинг ЭҲК си.
Вазифалар вариантлари 1.1 ва 1.2. жадвалларда келтирилган
1.1-жадвал
ток кучи
|
Студентлик билети номерининг охирги рақами
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
0
|
I1, А
|
2
|
2.5
|
3
|
3.5
|
4
|
4.5
|
5
|
5.5
|
6
|
6.5
|
I2, А
|
6.5
|
6
|
5.5
|
5
|
4.5
|
4
|
3.5
|
3
|
2.5
|
2
|
1.2- жадвал
Ток кучи
|
Студентлик билети номерининг охиргидан олдинги рақами
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
0
|
N1, Вт
|
2
|
4
|
6
|
2
|
8
|
7
|
6
|
9
|
10
|
12
|
N2, Вт
|
6
|
2
|
7
|
9
|
10
|
3
|
5
|
6
|
8
|
10
|
Ҳисоблаш намунаси.
Бошланғич маълумотлар: Аккумулятор 4.5 Ампер токда ташқи занжирга 8 Ватт қувват беради, 6.5 Ампер токда эса – 10 Ват. Аккумуляторнинг ички қаршилигини ва ЭҲК ни аниқлаш.
берилган: I1=4.5 А; I2=6.5 А; N1=8 Вт; N2=10 Вт.
топинг: r— ?; E— ?
ечиш:
Жавоб : аккумуляторнинг ички қаршилиги 0.12 Омга тенг, аккумуляторнинг ЭҲК си 2.74 Вольтга тенг.
1.5.Амалий ишни ҳимоя қилиш учун назорат саволлари
1. Қандай физик катталик ток манбасининг ЭҲК си дейилади?
2. Гальваник элемент қандай тузилган?
3. Гальваник элементнинг ЭҲК си нимага боғлиқ?
4. Ток манбасининг ички қаршилиги деб нимага айтилади?
5. Ток манбасининг ичида ажралувчи иссиқлик қуввати қандай ҳисобланади?
6. Манба орқали ток кучи катталиги сиқилган ток манбаси потенциаллари ҳар хиллиги нималарга боғлиқ?
7. “Қисқа тўқнашуватоки” нима?
8. Ток манбаси ЭҲК сини ўлчашнинг компенсацион методи нима? Унинг афзалликлари нимада?
9. (1а) ва (2) муносабатлардан келиб чиқиб, цилиндрпроводник ичидаги электр майдони ток билан бир хиллигини кўрсатинг.
10. «Ток манбасининг электр ҳаракатланувчи кучи» тушунчасининг физик маъносини очиб беринг .
11. Тўлиқ занжир учун Ом қонуни ва олинган ўлчов натижаларидан фойдаланиб, занжирнинг ташқи қисми қаршилигини аниқлаш.
12. Нима учун бир r0қаршиликли аккумулятор билан таққослаганда, аккумуляторларни кетма-кет улаганда ички қаршилик кўпайиб, параллелда камайишини тушунтиринг.
13. Қандай вазиятда генераторнинг зажимига уланган вольтметргенераторнинг ЭҲК сини кўрсатади ва қандай ҳолатда занжирнинг ташқи қисмлари охирида кучланишга эга?
14.Бу кучланишни занжирнинг ички қисми учларида кучланиш деб ҳисоблаш мумкинми?
№ 2 МАСАЛА
АККУМУЛЯТОРли БАТАРЕЯ сиғимининг ҳисоб-китоби
2.1. Ишнинг мақсади: аккумуляторли батарея сиғимини ўрганиш ва аниқлаш.
2.3. Масалани ечиш бўйича услубий кўрсатмалар
Батарея ҳажмини ўлчаш ҳар қайси қурилмаларнинг давомий автоном ишлаши учун энергиянинг миқдорини аниқлаш муҳимдир. (бунга мисол, ноутбук учун, смартфон ва бошқалар);
АКБ сиғимини аниқлаш учун, стандартга мос бўлган формулани қўллаш зарур:
Q=(P∙t)/V∙k, (2.5)
қаерда Q – АБ ҳисобга олинган сиғим (А∙ч или мА∙ч); P – юкланган куч (Вт); t – заҳиралашнинг вақтинчалик оралиғи (ч); V – батарея кучланиши (В); k – акс эттирилган коэффициент, АКБ сиғимининг қайси қисми қўлланилади.
k маъноси батареяни тўлиқ заряд олмаган вазиятда ўрнини тўлдиради. Бу, бир неча тўлиқ ишлардан сўнг тўла разряд жиддий қурилмани иш қобилиятини кучайтиради.
2.4. №2 масалани ечиш учун топшириқ вариантлари
2.1.жадвал
Талабалик гувоҳномаси номерининг охирги рақами
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
P – юкланган қувват (Вт);
|
40
|
60
|
100
|
150
|
200
|
250
|
300
|
350
|
500
|
600
|
V –батарея кучланиши (В);
|
12
|
Талабалик гувоҳномаси номерининг охиргидан олдинги рақами
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
t – заҳирани вақтинчалик оралиғи (ч);
|
0,5
|
1
|
1,5
|
2
|
2,5
|
3
|
3,5
|
4
|
4,5
|
5
|
k - коэффицинти
|
0,7
|
0,8
|
0,9
|
0,7
|
0,8
|
0,9
|
0,7
|
0,8
|
0,9
|
0,7
|
Ҳисоб-китоб намунаси.
Бошланғич маълумотлар. Бизда жиддий оғирлик 500 Вт мавжуд, бу қайсики 3 соат давомида заҳиралашни талаб қилади , яна 12 В стандарт кучланишни талаб этади. Аввал батарея учун, 70 фоизга заряд олмаган, кейин эса заряд олган сиғим ҳисоб-китобини бажарамиз:
Q = 500*3/12*0,7 = 178,6 А*ч.
Минимал сиғим шундай белгиланади. АКБ ҳажмини кўпинча кичик заҳира билан ҳисобга олиш мумкин ( масалан, 20%). Бундай ҳолатда батарея максимал вақтгача ишлайди. Ҳисоб - китоб шундай кўринишга эга бўлади:
Q = 178,6*1,2 = 214,3 А*ч.
2.5. Амалий иш ҳимояси учун назорт саволлар
1. Сиғим нима ва бу кўрсаткич нима учун керак?
2. АКБ сиғими ҳисоб-китоби билан боғлиқ бўлган , асосий тушунчалар?
3. Аккумулятор сиғими нимага қарам?
4.Қўрғошинли аккумулятор сиғимининг қандай тавсифилари бор?
5. Қўрғошинли аккумулятор сиғимини қандай текшириш мумкин?
6. Аккумуляторли батареяни ишга тушуришдан олдин нимани текшириш зарур?
7.Давомий ва салбий пластин сиғимини нима орқали аниқлаш мумкин ?
8. Аккумулятор сиғими атамаси нимани англатади?
9. Қисқа разрядларда аккумулятор сиғими қандай ўзгаради ?
10. Параллел уланган аккумуляторли элементлар сиғими нимага тенг?
11. Аккумуляторли батареялар сиғими нимада ифодаланган?
№ 3 МАСАЛА
аккумуляторЛАРНИ ПАРАЛлЕЛ ва КЕТМА-КЕТ УЛАШДА аккумулятор батарЕЯЛАРИ ПАРАМЕТРЛАРИНИ ҲИСОБЛАШ
3.1. Ишнинг мақсади: қувват олиш манбаи уланишининг назарий асосини ўрганиб чиқиш ва аккумулятор батареяларини параллел ва кетма-кет уланишини ҳисоблаш.
3.3. Масалани ечиш бўйича услубий кўрсатма
Кучланиш қийматини ҳисоблаш ва параллел тузилган қувват олиш батареяси разряд токи учун ( параллел тузилган батареянинг умумий разрядли токи):
I=IG1 · N,
унда: N – бир ҳил турдаги қувват олиш элемент разряд токи; IG1 – бир қувват олиш элементи разрядли токи; I=IG1 – умумий ток кетма-кет тузилган батареялар.
Агар кучланиш алоҳида элементи қувватидан бир неча маротабакатт кучланиш билан таъминлаш талаб этилса, у ҳолда уланишнинг кетма-кет схемаси қўлланилади. Кутма-кет тузилган қувват олиш батареялари учун кучланишнинг аҳамиятини ва разрядли токни ҳисоблаш (параллел тузилган батареянинг умумий разрядли токи):
U=UG1·N,
унда UG1 – бир элемент сиғими кучланиши; N – бир ҳил турдаги қувват олиш элементлар миқдори; U=UG1 – параллел тузилган батареянинг умумий кучланиши.
3.4. № 3 Масалани ечиш учун топшириқ вариантлари
3.1- жадвал
Талабалик гувоҳномаси номерининг охиргидан олдинги рақами
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
N, шт
|
2
|
4
|
6
|
8
|
10
|
12
|
14
|
16
|
18
|
20
|
Талабалик гувоҳномаси номерининг охирги рақами
|
0
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
IG1, мА
|
100
|
200
|
500
|
600
|
800
|
1000
|
1200
|
1400
|
1300
|
1500
|
UG1, В
|
1,5
|
3
|
9
|
12
|
24
|
1,5
|
3
|
9
|
12
|
24
|
Ҳисоблаш намунаси.
Дастлабки маълумотлар. UG1 =12 В – бир элементли қувват олиш кучланиши ; N= 8 – бир ҳил типдаги элементнинг қувват олиш миқдори; U=UG1 – параллел тузилган батареяларнинг умумий кучланиши.
N= 8 – бир турдаги қувват олиш элементлар миқдори ;IG1= 600 мА –қувват олиш бир элементининг разря токи; I=IG1 –кетма-кет тузилган батареянинг умумий токи.
Ечим:
Кетма-кет тузилган батареянинг умумий разрядли токи :
I=IG1·N = 600·8= 2400 мА.
Кетма-кет тузилган батареяни умумий кучланиши:
U=UG1N =12·8= 96 В.
Аккумулятор батареяси 4, 3 А.ч с э.х.к аккумулятор сиғими учта кетма-кет уланган аккумулятор батареясидан ва 0,25 ом ички қаршиликлардан иборат. Еб батареяларини Э.х.к аниқлаш, Rоб ички қаршиликлар ва батарея разрядли токининг максимал рухсат этилганлиги.
Э.х.к. батареялари
Еб = 3·12 = 36 вольт.
Батареяларнинг ички қаршиликлари
Rоб = Rо1 + Rо2 + Rо3 = 0,25·3 = 0,75 Ом.
Разрядли ток I = 4,3 · 0,1 = 0,43 ампери (1/10 сиғимидан-нормал ҳолатдаги разрядли ток назарда тутилган).
Do'stlaringiz bilan baham: |
