Kafedra mudiri: I. Qur’onov

ilova

Baholash mezoni va ko’rsatkichlari

t/r	Nazariy bilimlarni baholash	ball
1	Savollarga to'liq javob berish, misol dalil keltiradi, Mavzu haqida to’liq ma’lumotlarni keltiradi, yangi ma’lumotlarni amaliyotda qo’llay oladi	5
2	Savollarga noto'liq javob beradi, mavzu haqida tushunchalarini to’liq bayon eta olmaydi	4
3	Savollarga qisman javob beradi, yangi va o’tilgan mavzular bo’yicha qisman bilimga ega	3
4	Savollarga umuman javob bera olmaydi, yangi mavzu va o’tilgan mavzular yuzasidan bilimga ega emas.	2

2. ilova

Kichik guruhlarda ishlash qoidasi

1	Talabalar ishini bajarish uchun zarur bilim va masalalarga ega bo’lmog’i kerak
2	Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog’i lozim
3	Kichik guruh oldiga qo’yilgan topshiriqni bajarish uchun yetarli vaqt ajratiladi
4	Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tazyiqqa uchramasligi haqida ogohlantirilishi zarur.
5	Guruh ish natijalarini qanday taqdim etishini aniq bilishlari, ishlab chiqarish ta’limi ustasi ularga yo’riqnoma berishi lozim.
6	Nima bo’lganda ham muloqotda bo’ling, bajargan ishini erkin namoyon etish

114

Fan bo'yicha o'quvchilarni o'zlashtirish, baholash mezonlari

3. 
   ilova
   

№	Baholash mezonlari	Baholar
		“5” – a’lo	“4” - yaxshi	“3” - qoniqarli	“2” - qoniqarsiz
1.	Nazariy ma’lumotlarni o’zlashtirishi
2.	Amaliy ma’lumotlarni o’zlashtirishi
3.	Joriy nazorat natijalari
4.	O’rtacha bahosi

9-Mavzu: Bemorlar funksional holatini baholash

Reja:

1. 
   Salomatlikda norma va patologiya 2.Bemorlarni obyektiv va subyektiv tekshirish 3.Puls va safash sonini sanash 4.Termometriya
   

Sаlоmаtlik dаrаjаsini bаhоlаsh

Sаlоmаtlik dаrаjаsini bаhоlаsh bu hаyot dаvоmidа insоn sаlоmаtligini bir nеchа bоr tеkshirishdir. Sаlоmаtlik dаrаjаsini bаhоlаsh аnаmnеz yig‘ish, оrgаnizmni fizik usullаr bilаn tеkshirish (аuskultаtsiya, pеrkussiya, pаlpаtsiya), tаhlil nаtijаlаrini аniqlаsh vа bоshqа tеkshirish usullаrini o‘z ichigа оlаdi. Buning nаtijаsidа pаtsiyеntning muаmmоlаri аniqlаnаdi. Pаrvаrish rеjаsi tuzilib аmаlgа оshirilаdi. Bеmоr pаrvаrish qilingаndаn so‘ng nаtijаlаr bаhоlаnаdi. Pаtsiyеnt sаlоmаtligigа bаhо bеrishdа uning shikоyatlаri, jismоniy аhvоli, subyеktiv vа оbyеktiv tеkshirish usullаri e’tibоrgа оlinаdi. Sаlоmаtlik dаrаjаsini bаhоlаsh hаmshirаlik jаrаyonining tаrkibiy qismi bo‘lib, pаtsiyеnt sаlоmаtligining muаmmоlаrini аniqlаshgа vа ehtiyojlаrini qоndirishgа hаmdа to‘g‘ri pаrvаrish qilishgа imkоn yarаtаdi. Fizikаl tеkshirish usullаri kаsаllikkа tаshxis qo‘yish vа dаvоlаsh mаqsаdidа аmаlgа оshirilаdi. Subyеktiv tеkshirish usullаridа bеmоr shikоyatlаri, kаsаllikning rivоjlаnish tаrixi, hаyot аnаmnеzi, аllеrgik hоlаtlаri, zаrаrli оdаtlаri so‘rаb-surishtirilаdi. Оbyеktiv tеkshirish bеmоrning umumiy hоlаtigа bаhо bеrish bo‘lib, pаlpаtsiya, pеrkussiya vа аuskultаtsiya usullаri yordаmidа аmаlgа оshirilаdi. Bеmоrning umumiy hоlаtigа bаhо bеrish nаtijаsidа uning оg‘ir, o‘rtаchа, yеngil ko‘rinishdа ekаnligi аniqlаnаdi. Pаlpаtsiya–kаsаllikni аniqlаshdа muhim аhаmiyatgа egа. Bu usul yordаmidа tеrining tаrаngligi, nаmligi, quruqligi, ichki а’zоlаrdаgi оg‘riq, limfа tugunlаr to‘plаmi аniqlаnаdi. Pеrkussiya (urib ko‘rish) – ichki а’zоlаr chеgаrаsi, yallig‘lаnish, o‘smаlаr, bo‘shliqlаrdа yig‘ilgаn suyuqliklаrni аniqlаshdа muhim usul hisоblаnаdi. To‘qimа qаnchаlаr qаttiq, zich bo‘lsа, tоvush shunchа sеkin chiqаdi. Аuskultаtsiya – eshitib ko‘rish usuli bo‘lib, ilk bоr bu usuldаn Grеtsiyadа fоydаlаnilgаn. Аuskultаtsiya vоsitаli vа vоsitаsiz usullаrgа bo‘linаdi. Vоsitаsiz аuskultаtsiya bеvоsitа eshitish hisоblаnаdi. Vоsitаli

аuskultаtsiya dеb ¹f¹о⁵nеndоskоp yoki stеtоskоp yordаmidа ichki а’zоlаrning

fаоliyatini eshitishgа аytilаdi.

Hаyotiy ko‘rsаtkichlаrni bаhоlаsh

Bemor tana haroratini, odatda u shifoxonaga kelganda, jarrohlik aralashuvidan oldin va keyin, tashxislash muolajalari, qon quyish va shaxsiy ko‘rsatmalaridan so‘ng o‘lchanadi. Bemor haroratini tez-tez o‘lchab, uning ahvoli kuzatib boriladi. Bemorda me’yoridan ortiq isitmaga xos qizib ketish, qizarish yoki oqarish, teri holati, oyoq-qo‘llari ushlab ko‘rilganda ularning issiq-sovuqligi, quruq-namligi, terlayotganligi, badan uvishishi, alahsirashi va shunga o‘xshash o‘zgarishlar borligi aniqlanadi. Barcha olingan axborotlami aniq yozish va hisobotga olish zarur. Sog‘lom tana harorati me’yoriy bo‘lib, ertalab va kechki soatlarda biroz o‘zgarib turadi. Haroratning bunday doimiyligi organizmda issiqlik hosil bo‘lish va ajralish jarayonlariga bog‘liq bo‘ladi. Ammo odam organizmi shaxsiy xususiyatlarga ega.

Lekin barcha odamlar o‘z tana haroratining me’yoriy darajasini bilishlari lozim, chunki 37,2°C ayrim bemorlar uchun me’yor bo‘lsa, ayrimlar uchun katta bo‘lmagan isitma ko‘rinishida ifodalanadi. Nurlanish natijasida organizm qiziydi. Moddalar

almashinuvi, mushaklar qisqarishi natijasida issiqlik hosil bo‘ladi va

murakkab

fiziologik jarayonlar orqali idora etiladi. Issiqlik ajralishi, asosan, fizikaviy jarayon bo‘lib,

yuqori harorat ta’sirida teri retseptorlari ta’sirlanadi, kapillar qon tomirlari kengayib teri yuzasidan issiqlik ajralishi kuchayadi. Odamning tana harorati bir

qancha omillari jismoniy harakat, biologik jarayon, stress va tashqi ta’surotlarga bog‘liq. Tana harorati bir kecha-kunduz davomida o‘zgarib, eng past harorat kechasi soat 0100 dan ertalabki 0400 gacha kuzatiladi. Tana haroratini o‘lchashda turli termometrlardan foydalaniladi. Timpanik (bo‘sh qog‘oz quticha chertilganda chiqadigan tovush) termometrlar katta bo‘lmagan electron asboblar shaklida bo‘lib, batareykalarda ishlaydi. Ular quloq nog‘ora pardasining haroratini aniqlaydi. Bir marotaba qo‘llaniladigan kimyoviy termometrlar harorat o‘zgarganda o‘z rangini o‘zgartiradigan, issiqlikni sezuvchan kimyoviy moddalar bilan to‘ldirilgan, nuqtalar ko‘rinishidagi ingichka plastik yassi pardachadan iborat.


116
Elektron termometrlar haroratni tez va aniq o‘lchashni ta’minlaydi. Ularni ishlatishda

almashtiriladigan, bir marta ishlatiladigan uchli zond qo‘llaniladi.