Kafedra mudiri: I. Qur’onov

Qon olish (chiqarish). Qon olish turli maqsadlarda qo‘llaniladi: 1. Qon dimlanish hollari (o‘pka shishi)da ko‘ringan yurak yetishmovchiligida qon massasini kamaytirish yo‘li bilan yurak ishini osonlashtirish uchun.

2. 
   Har xil sabablarga ko‘ra (gipertoniya kasalligi, o‘tkir nefrit, eklampsiya) arteriya qon bosimi ko‘tarilganda va miya ichi bosimi oshganda ularni pasaytirish maqsadida.
   
3. 
   Buyrakning azot ajratish funksiyasi yetishmay qoladigan surunkali nefritda va zaharlanishda organizmdan azotli moddalar va boshqa zaharlarni chiqarib tashlab, keyin fiziologik eritma yoki 5% li glukoza eritmasini yuborish uchun qonning bir qismini suyuqlik bilan almashtirib, qondagi zahar konsentratsiyasini kamaytirishga va uning buyrak orqali ajralib chiqishini tezlashtirishga erishiladi.
   
4. 
   Qon ko‘payib ketganda qonning yopishqoqligini kamaytirish maqsadida.
   
5. 
   Тurli biokimyoviy va bakteriologik, serologik tekshiruvlar uchun.
   

Qon olish uchun venaga inyeksiya qilish mavzusida bayon etilganidek venalarga tushiladi. Bu muolajani bajarishda aseptika qoidalariga amal qilish, og‘iz-burunga niqob tutish talab etiladi. Hamshira venaga tushgach, jgutni yechmasdan toza probirkaga kerakli miqdorda qon olib bo‘lgach, avval jgutni bo‘shatib, so‘ng tezlik bilan ignani chiqarad²i⁶.¹ Sanchilgan joyga yodning spirtdagi eritmasidan surtib, 2–3 daqiqa steril paxta sharcha bosiladi yoki bosib turadigan quruq steril bog‘lam qo‘yiladi. Qanday sabablarga ko‘ra olinishiga qarab chiqariladigan qon miqdori turlicha, aksariyat 300–500 ml atrofida bo‘ladi. Тakror qon olish zarurati tug‘ilsa bemorning ahvoliga va qon olinishini qay darajada ko‘tara olishiga qaraladi. Qon olishga qadar va undan 1–2 kun o‘tgach, qonda gemoglobin va eritrositlar miqdorini aniqlash zarur. Qon olishda ro‘y beradigan asoratlar venepunksiya usuliga bog‘liq. Ba’zan ko‘p miqdorda qon olinganidan keyin bemor hushidan ketib qolishi mumkin. Yengil hollarda novshadil spirti va sirkaga ho‘llangan paxta bo‘lakchasini hidlatishning o‘zi kifoya. Bordi-yu, bu yordam bermasa, yurak-tomir faoliyatini kuchaytiruvchi preparatlar qo‘llanadi va fiziologik eritma yuboriladi. Qon olishga monelik qiladigan yoki boshqa texnik sabablarga ko‘ra qon olib bo‘lmaydigan hollarda oyoq-qo‘llarga (ko‘pincha oyoqlarga) jgut qo‘yib, yurakning o‘ng qorinchasiga venoz
qon oqib kelishini vaqtincha kamaytirish(o‘pka shishi) mumkin, bunda
venalargina bosilib, arteriyalar bosilishidan xoli bo‘lish kerak, buni oyoqlarning periferik qismida puls qo‘lga unnashidan bilsa bo‘ladi. Oyoqning jgut bog‘langan
joyidan pasti ko‘karib, venalari bo‘rtib chiqadi. Shu yo‘l bilan har bir oyoqda 100– 200 ml qonni vaqtincha to‘xtatib, aylanib yurgan qon massasini kamaytirish mumkin deb hisoblanadi. Buni qon olmay qonni kamaytirish deyiladi. 1–2 soat o‘tgach bemorning ahvoli yaxshilangandan keyin, jgutlarni sekinlik bilan birin-ketin
bo‘shatiladi.