Kadrlar tayyorlash milliy dasturi umumiy qoidalar

Xulosalashning bosqichlari

• 
  Xulosalashning bosqichlari
  
• 
  Siz xulosalashda mavzuga doir eng muhim ma’lumotlarni berishingiz yoki mavzuga to‘liqroq to‘xtalib o‘tishingiz mumkin. Odatda, xulosada asosiy fikrlarni qo‘shimcha qismdan (keltirilgan misollar va ularning isbotlaridan) xoli tarzda yozishga e’tibor qaratiladi. Perefrazalash va xulosalash odatda birga ishlatiladi. Xulosalashning maqsadi ma’lumotni mutanosib hajmga keltirish bo‘lsa, perefrazalash esa muhim ma’lumotlarni boshqacha shaklda berib o‘tishdan iborat. Misol uchun, quyidagi gaplarga e’tibor bering:18-asrda, Fransiya va Germaniyadan oldin, Britaniyada sodir bo‘lgan industrial inqilob to‘g‘risida ko‘plab munozaralar davom etib kelmoqda.Ushbu gapni quyidagicha perefrazalash mumkin:Industrial inqilobning nima sababdan boshqa joyda emas, balki aynan Britaniyada sodir bo‘lgani hozirgi kunga qadar tortishuvli savollardan biri bo‘lib kelmoqda
  

Odatda ta’sirchan perefraza:

• 
  Odatda ta’sirchan perefraza:
  
• 
  asl manbadan o‘z shakliga ko‘ra farqlanadi
  
• 
  asl manbadagi so‘zlarning sinonimlaridan iborat bo‘ladi
  
• 
  asosiy ma’noni saqlagan bo‘ladi
  
• 
  asl manbadagi ba’zi bir qismlarni o‘zida mujassamlashtiradi (misol uchun “Industrial inqilob”, “18-asr”)
  
• 
  Perefrazalash va uning yo‘llari (usullari):
  
• 
  a) so‘zlarning sinonimlarini qo‘llash orqali:
  
• 
  Aytadi > keltirib o‘tadi; 18-asr > 1700-yillar; tejamoq > kam xarajat qilmoq
  

b) so‘z turkumlarini o‘zgartirish orqali:

• 
  b) so‘z turkumlarini o‘zgartirish orqali:
  
• 
  Izoh (ot) > izohlamoq (fe’l); foyda keltiradigan, foydali (sifat) > foyda (ot)
  
• 
  c) so‘zlar ketma-ketligini o‘zgartirish orqali:
  
• 
  Britaniya industrial inqilobining asosiy sabablari talabni tahlil qilish orqali o‘z yechimini topishi mumkin.
  
• 
  Talabni tahlil qilish orqali Britaniyadagi industrial inqilobning sabablarini topish mumkin.
  
• 
  Amaliyot mashqlarida 3ta usul ham bir vaqtning o‘zida ishlatiladi. Barcha so‘zlar o‘z sinonimlariga ega emasligini hisobga olgan holda, ularning hammasini perefrazalash maqsadga muvofiq emas.
  

• 
  
• 
  Essening saviyali bo‘lishi olib borilgan tadqiqotlar va ko‘plab esselarning mavzuga doir bildirgan fikrlarini o‘rganib chiqishni talab etadi. Shu sababdan o‘z esseingizda qaysi adabiyotlardan foydalanganingizni keltirib o‘tishingiz maqsadga muvofiqdir. Bu mavzu sizga quyidagilar haqida ma’lumot beradi:
  
• 
  Sitatani matn ichida keltirish
  
• 
  Havolaning asosiy shakllari
  
• 
  Sitatalardan foydalanish
  
• 
  Foydalanilgan adabiyotlarning umumiy ro‘yxatini keltirib o‘tish
  
• 
  Havolalarni qo‘llash qay darajada ahamiyatli?
  
• 
  Havola va sitatalar qo‘llanilishining 3 ta asosiy sababi mavjud:
  
• 
  Siz mavzuni bir qancha adabiyotlarni o‘qib-o‘rgangan holda izlanish olib borganingiz va uni yoritganingizni ko‘rsatish (bu sizning esseingiz qadrini oshiradi).
  
• 
  Esseni o‘qigan shaxs mavzu to‘g‘risida ko‘proq ma’lumot olgisi kelgan taqdirda, havoladan foydalanishiga imkon yaratish.
  
• 
  Ko‘chirmachilikning oldini olish.