Kadrlar tayyorlanadigan

4.6. Boshqaruvdagi axborotlar va kommunikasiya
Boshqaruv vazifalarini bajarish, yakka shaxslar va ijtimoiy guruhlar o’rtasidagi o’zaro hamkorliklar, kommunikasiyalar va axborotlarni almashtirish vositasida amalga oshiriladi. Axborot va kommunikasiya tushunchalari o’zaro bog’langanlar, ammo kommunikasiya o’z ichiga nimani uzatilishi (axborotni) va u qanday uzatilishini oladi.

Har qanday rahbarning faoliyati quyidagi operasiyalar va tadbirlarni bajarilishi bilan bog’liqdir:

• 
  axborotlarni olish, tekshirish va ishlab chiqish;
  
• 
  qarorlarni ishlab chiqish va amalga oshirish;
  
• 
  ularni bajarilishini nazorat qilish va tuzatishlar kiritish;
  
• 
  bajarilgan qarorlar bo’yicha ma’lumotlarni tizimlashtirish va saklash.
  

Kommunikasiyalar bu faoliyatni amalga oshirishning asosiy usuli bo’ladilar. Kommunikasiyalar ham jarayon, ham hodisa sifatida ko’rib chiqiladi. Jarayon sifatida kommunikasiyalar odamlar o’rtasida axborotlar almashuvining tamoyillari va qonunlarini aks ettiradilar, hodisa sifatida tegishli tashkiliy shakllardagi tashkilotlar doirasidagi odamlar o’rtasidagi belgilangan me’yorlar (qoidalar, yo’riqnomalar, holatlar)dan iborat bo’ladilar.

Kommunikasiya jarayonida axborot bitta subyektdan boshqasiga uzatiladi. Alohida shaxslar, guruhlar va tashkilotlar subyektlar bo’lishlari mumkin. Kommunikasiyalarning quyidagi tipologiyasi qabul qilingan:

-tashkilot va tashqi muhit o’rtasidagi kommunikasiyalar;

-bo’linmalar o’rtasidagi kommunikasiyalar;

-ishlab chiqarish va boshqaruv bosqichlari bo’yicha bo’linmalar ichidagi kommunikasiyalar;

-shaxslararo kommunikasiyalar;

-norasmiy kommunikasiyalar.

Kommunikasiyalar istalgan javobni olish maqsadida takliflar, fikrlar, luqmalar yoki hissiyotlarni og’zaki va boshqacha shaklda ( yozma shakl, imo-ishora, biror vaziyatda turish, oxirigacha aytmaslik va x k.) uzatish yo’li bilan amalga oshiriladi.

Kommunikasiyada uning ishtiroqchilari ko’rish, eshitish va his qilishga kodir bo’lishlari, hamda ma’lum ko’nikmalarga va o’zaro tushunishning ma’lum darajasiga ega bo’lishlari kerak.

Kommunikasiya jarayonini amalga oshirish uchun kommunikasion tarmoqdan, ya’ni kommunikasion jarayon ishtiroqchilarni axborot oqimlari bilan ulashdan foydalaniladi. Bu tarmoq vertikal, gorizotal va diagonal aloqalardan tashkil topadi. Vertikal aloqalar boshliqdan qo’l ostidagilar tomon, gorizontal esa- darajalar bo’yicha teng yakka shaxslar yoki bo’linmalar o’rtasida shakllanadilar. Diagonal aloqalar –bu boshqa boshliqlar va boshqa qo’l ostidagilar bilan aloqalardir. Bu aloqalarning tarmog’i tashkilot tuzilmasini tashkil qiladi. Tashkiliy tuzilmaning vazifasi kommunikasion oqimga to’g’ri yo’nalish berishdan iboratdir.

Xodimlarning soni bo’yicha har xil guruhlari uchun kommunikasion tarmoqlarning o’rnashib qolgan namunalari mavjud. Ular “g’ildirak”, “yulduz”, “to’garak”, “zanjircha”, “pirpirak” va h.k. deb ataladilar (7-rasm).

Ular tashkilot faoliyatiga katta ta’sir ko’rsatadilar. Masalan, “g’ildirak” turidagi tarmoqlarda hukmronlikning markazlashtirilgan iyerarxiyasi berilgan. “G’ildirak” ning markazida turgan shaxs ko’proq jo’natmalar oladi, guruhning boshqa a’zolari tomonidan ko’proq yetakchi sifatida tan olinadi, guruhning boshqa a’zolariga ko’proq darajada ta’sir ko’rsatadi, ko’proq javobgarlikka ega, muammoni hal qilinishi boshqalarga qaraganda ko’proq unga bog’liq.

Uch kishilik guruh

“Pirpirak” “G’ildirak” “Barcha kanalli”

To’rt kishilik guruh







“G’ildirak” “Zanjircha” “Barcha kanalli”