Кадимги римда жисмоний тарбия

Respublika davrida jismoniy madaniyat

(e.av. VI-I asrlar).
Rimda jismoniy tarbiya tizimi kuldorlar armiyasi qudratini mustaxkamlash vazifasiga muvofiq ravishda karor topdi. Rimda respublika davlatlari qaror topgan xarbiy-siyosiy tuzumda, ijtimoiy xokimiyat xarbiy xizmatni o`tashga majbur bo`lgan fuqarolar kulida bo`lgan bir sharoitiga tayyorlashi kerak edi. Bu masalalarning xal etilishini uchun maxsus tarbiya muassasalari tashkil etilgan. Qadimgi Gretsiyadan farqli ravishda Rimda tarbiya ishi uyda beriladigan tarbiya tavsifiga ega bo`lgan. Rimlik yigitlar armiya safiga kirguncha oilada o`z tengdoshlari orasida bo`lardi. Ko`p sonli qadimiy xalq o`yinlari va mashqlari ularni jismoniy jixatdan tarbiyalash vositalari edi.

Katta yoshdagi o`g`il bolalar asosan yugurish, irgitish, kurash, qilichbozlikdan mashq qilganlar. Patritsiylar oilasidan chiqqan bolalar otda yurishni mashq qilishga ko`p vaqt ajratganlar.

Rimlik yigitlar oilasida dastlabki jismoniy tayyorgarlikni yetarli darajada olganlaridan keyin 16-17 yoshlarida armiya safiga kabul qilingan. Armiya safida ular uzoq yillar davomida qatiy poxol-lagerlar sharoitida uyushtirilgan va maxsus maqsadga yo`naltirilgan xarbiy va jismoniy maktabni utaganlar.

Jangchini urgatish ishi juda mashakkatli bo`lib, bu ish imkoni bo`lgan barcha usullar bilan jangda jismoniy kuchni kamol toptirish uchun mo`ljallangan edi. Doimiy suratda kurol ishlatishni va turli xarakatlar kilishni urgatish bilan birga, amalda yugurish, sakrash, langar cho`p bilan sakrash, qoyaga chikish, kurashish, suvda suzish-avval, kiyim-boshsiz suzish, so`ngra esa butun kiyim-bosh va kurollari bilan suzish mashqlari keng qo`llangan. Xar bir jangchi o`z yelkasida 40 funtdan 60 funtgacha kurol aslaxa ko`tarib, tula poxod anjomlari bilan o`tkaziladigan davomli safarlarda soatiga 5 mil yo`l bosgan. Yangi askarlargina emas, balki, tajribali keksa legion soldatlari xam jismoniy tetiklik va epchilligini sakrash, tinkani kuritadigan mashg`ulotlar va kiyinchiliklarga odatlanish uchun bu mashqlarning barchasini bajarishlari lozim.

Bunday tarbiya tizimi Rimda eramizdan avvalgi 11 asrgacha Mariya isloxoti bilan professional armiyaga asos solingan davrgacha saqlanib qoldi.

Jismoniy mashqlar, o`yinlar, musobaqalar qadimgi rimliklarning butun xayotiga singib ketgan edi. To`p bilan o`ynaladigan turli o`yinlar g`oyat darajada ommalashgan edi. Bunday o`yinlar xam patritsion-aslzodalar orasida xam plesblar orasida tarkalgan edi.

Rimliklar xayotida rim tarixining mashxur sanalariga va turli diniy

3. Imperatorlik davrida jismoniy madaniyat

(e.av. 31 yildan-milodiy 476 yilgacha).
Quldorlik tuzumining chirish jarayoni Rim imperatorligida davom etdi. Yemirilish alomatlari Rim ijtimoiy va madaniy xayotining barcha soxalarida, shu jumladan, jismoniy madaniyat soxasida xam borgan sari ko`proq darajada namoyon bo`la boshladi.

Professional armiyaga o`tilishi bilan Gretsiyadagi singari kuldorlarning ilgari qaror topgan xarbiy jismoniy tarbiyasi katta tizimning tush kunligiga sabab bo`ldi. Mul-kulchilik noz-ne`matlariga ko`milib qolgan kuldor aslzodalar jismoniy tarbiya vositalari xazinasidan uzlari uchun faqat nozik badan extiyojlarini qoldiradigan elementlarnigina saqlab qoldilar. Maxsus kurilgan xashamatli termlarda (cho`miladigan joylardagi) ilik suvlarda cho`milishi eng sevimli mashg`ulot bo`lib qoldi: termlar joylashgan binolarda massaj qildirishlar, yengil gimnastika mashqlari bajarilar va tun uyinlari uynalgan. Tomoshalarning yanada rivojlanishi imperiya davridagi rim jismoniy tarbiyasi uchun ayniqsa xarakterli edi. Tomoshalarning yanada rivojlanishi tomoshalar soni va kulamining oshishi yo`li bilangina emas, balki ular xarakterining uzgarishi bilan xam-olomonining yaramas niyatlarini kuzgatadigan daxshatli ovunchoqlarga aylanishi yo`li bilan ham bordi.

Imperator davrining boshlariga kelib (eramizdan avvalgi 1 asrning dastlabki yillarida) tomoshalar jami bo`lib yiliga 66 kun utkazilar edi. Eramizning 11 asri o`rtalarida ular uchun endi 135 kun, IV asri yarmida 175 kun ajratilgan.

Sirk uyinlari kulamini yanada kengaytirib borish bilan bir qatorda (asosan kush gildirakli aravada chopish) gladiatorlik janglari xam g`oyat keng kulamda rivojlandi. Gladiatorlik o`yinlarini utkazish uchun maxsus inshootlar-amfiteatrlar kurilgan. Bu inshootlardan eng kattasi eramizning 1 asrida kurilgan KOLIZEY amfiteatrdir, ushbu amfiteatrning vayronalari Rimda xozirgi kunga qadar saklanib qolgan. Amfiteatr maydonlarida olomonning kungil xushligi uchun yuzlab gladiatorlar jang qilar edi. Maydonda chinakam jang bo`lib, ularda faqat piyoda

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1.