Kabi omillar

II BOB. MUHIM KISLORODLI BIRIKMALAR.

2.1 Kislorodli birikmalar

Kislorod juda ko‘plab muhim birikmalar hosil qiladi. Ulardan eng asosiysi vodorod oksidi, ya'ni, suvdir. Suvning kimyoviy formulasini deyarli bilmaydigan odam yo‘q bo‘lsa kerak - H₂O. Suv molekulalari juda mustahkam bo‘lib, uni kislorod va vodorodga parchalash juda murakkab. Bu borada eng yaxshi usullardan biri - elektroliz (suvdan elektr toki o‘tkazish) hisoblanadi. Elektroliz jarayonida suv molekulasi H₂O→H₂ + O vodorod va kislorodga parchalanadi.
Kislorod shuningdek uglerod bilan ham mustahkam birikmalar hosil qiladi. Bu birikma karbonat angidrid yoki uglerod ikki oksid deyiladi va u CO₂ formulasi bilan ifodalanadi. CO₂ gazi intensiv oksidlanish (yonish) jarayonida yoki parchalanish reaksiyalarida hosil bo‘ladi. Bu gaz ham yuqori barqarorlikka ega bo‘lib, uning asosiy parchalanish jarayonlari o‘simliklardagi fotosintez orqali amalga oshadi.
Kislorod har xil elementlar bilan reaksiyaga kirishib, ionlar hosil qiladi. Kislorod tutuvchi umumiy ionlarga xloratlar (ClO₃^-), perxloratlar (ClO₄^-), xromatlar (CrO₄^2-), dixromatlar (Cr₂O₇^2-), permanganatlar (MnO₄^-), va nitratlar (NO₃^-) ni misol qilib keltirish mumkin. Bu ionlardan ko‘pchiligi shuningdek kuchli oksidlivchilar ham bo‘lib hisiblanadi. Ko‘plab metallar ham kislorod bilan birikib, oksidlar hosil qiladi. Masalan, yuqorida aytganimizdek, temir oksidi - zang bunga misol bo‘la oladi. Metallar sirtida paydo bo‘luvchi boshqa oksidlanishlar korroziya deb ataladi. Bu reaksiyalar havoda o‘z-o‘zidan yuz beradi. Lekin ular metallardagi oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari tufali tezlashishi mumkin.
Kislorod shuningdek, uglerod birikmalari bilan ham ta'sirlashib,turli xil kimyoviy organik moddalar keltrib chiqaradi. Ularga aldegidlar (R-COY), spirtanlar (R-OH), va karbon kislotalar (R-COOH) kiradi. Bu formulalardagi R organik guruhni ifodalaydi. Ushbu organik birikmalarning aksariyati yuqori kimyoviy faollikka ega bo‘lib, buning sababi kislorodning vodorod ionlarini osongina berib yuborishidir.