K. Z. Homitov iqtisod fanlar doktori, dotsent

Qimmatli qog’ozlar bozori ishtirokchilari
Xalqaro moliya
tashkilotlari 
Xalqaro moliya
tashkilotlari 
Market-meykerlar 
Fond birjalari 
Jismoniy shaxslar 
Yuridik shaxslar

---

118
savdo aylanmasi hajmi oz bo‘lishiga qaramay, uning miqdori o‘sish 
tendensiyasiga ega. Zero, savdo aylanmasidagi aksiyalar hajmi izchil o‘sib 
borayotganligiga qaramay, QQBning kapitalizatsiyasi YIMga nisbati, Jahon 
banki 
rasmiy 
ma’lumotlariga 
ko‘ra 
o‘zgarmay qolmoqda.
Tahlillar 
ko‘rsatishicha, O‘zbekistonda QQBning milliy iqtisodiyotdagi roli hanuzgacha 
sezilarli bo‘layotgani yo‘q. Demak, milliy QQBning holati davlatning 
zamonaviy makroiqtisodiy siyosati asosida izchil amalga oshirilayotgan 2009-
2012-yillarda inqirozga qarshi chora-tadbirlar dasturi, 2011-2015-yillarda 
moliya-bank tizimini rivojlantirish va 2011-2015 yillarda sanoatni rivojlantirish 
dasturlari talablariga to‘liq javob bermayapti.
O‘zbekistonda ishlab chiqarishni modernizatsiyalash va texnik qayta 
jihozlash, barqaror iqtisodiy o‘sishni katta miqyosdagi investitsiyalarni jalb 
qilmasdan turib, investitsion loyihalarni faqat korxonalar mablag‘lari hisobiga 
amalga oshirib bo‘lmaydi. Yuqoridagi sabablarga ko‘ra, iqtisodiyotning real 
sektoriga QQB orqali uzoq muddatli moliyaviy qo‘yilmalar jalb qilish muhim 
masala hisoblanadi.
 
Iqtisodiyotni modernizatsiyalash va innovatsion rivojlantirish sharoitida 
rivojlanayotgan mamlakatlar uchun iqtisodiyotda moliyaviy investitsiyalar 
hamda milliy qimmatli qog‘ozlar bozorining rolini oshirish dolzarb masala 
sanaladi. 
Fond bozori mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida, iqtisodiyotga
moliyaviy investitsiyalarni jalb etishda muhim o‘rinni egallaydi. Iqtisodiyotni 
erkinlashtirish, investorlar huquq va manfaatlarini ta’minlash, investitsion 
muhitni sog‘lomlashtrish qimmatli qog‘ozlar bozorini samarali rivojlantirishda 
investitsiyalar hajmini oshirish imkoniyatini yaratadi.
Qimmatli qog‘ozlar investitsiya loyihalarini moliyalashtirishda muhim 
o‘rinni egallaydi. Ular o‘zida mulkiy va nomulkiy munosabatlarni 
mujassamlashtirgan holda, iqtisodiyotda resurslarni tarmoqlar o‘rtasida 
taqsimlash, investitsiyalarni jalb etish, daromad olish imkoniyatini yaratadi. 
Qimmatli qog‘ozlar moliyaviy investitsiyalarni iqtisodiyotga jalb etishning 
muhim vositalari hisoblanib, iqtisodiyotning xavfsizligi va raqobatbardoshligini 
ta’minlaydi. Ulushga egalik qilishni tasdiqlovchi vositalar aksiyadorlik 
kapitalini ko‘paytirish, samarali korporativ boshqaruvda ishtirok etish va 
belgilangan tartiblarga muvofiq dividendlar olish imkoniyatini yaratadi. 
Iqtisodiyotda portfel investitsiyalar hajmining oshishi chet el investor-
larining mablag‘larini investitsiya loyihalariga samarali jalb etish, bozorning 
integratsiyalashuvini ta’minlashga hizmat qiladi. 
Korporativ qog‘ozlar bozorining rivojlantirish, aksiyalar va obligatsiyalar 
emissiyasini takomillashtirish, kompaniyalarning moliyaviy imkoniyatlarini 

---

119
oshirish orqali iqtisodiyotga xususiy investitsiyalar jalb qilinish hajmini oshirish, 
investitsiya loyihalarini moliyalashtirish imkoniyatini yaratib beradi.
Investitsion loyihalarni moliyalashtirishda aksiyadorlik kapitalidan 
foydalanish, qimmatli qog‘ozlar bozoridagi emission va investitsion faoliyatni 
va aksiyadorlik kapitali tarkibini kengaytirish investitsion faoliyatini 
rivojlantirish, yirik sanaot korxonalari, tijorat banklarini xususiylashtirish, 
emission faoliyatni va muomalaga chiqaradigan qimmatli qog‘ozlarni 
rivojlantirish moliyaviy investitsiyalar samaradorligini oshirishga xizmat qiladi. 
O‘zbekistonda bank sektori faoliyatini, jumladan, bank qimmatli qog‘ozlar 
turlarini kengaytirish fond bozorini rivojlantirishda va iqtisodiyotining real 
sektoriga qo‘shimcha moliyaviy resurslarni jalb qilishda muhim ahamiyat kasb 
etadi. 
Moliyaviy investitsiyalar hajmini oshirish qimmatli qog‘ozlar bozori 
muhitining yaxshilanish, iqtisodiyotning barqaror rivojlanishini ta’minlashga 
xizmat qiladi.