K. Z. Homitov iqtisod fanlar doktori, dotsent

Lizing ob’ekti

taqiqlangan mulklar bundan istisno. O‘zbekiston qonunchiligiga muvofiq lizing obyekti bo‘lib, har qanday foydalanilmay turgan mulk, shu jumladan, korxona, mulkiy majmua, bino, inshoot, uskuna, transport vositasi va boshqa tadbirkorlikda foydalanish mumkin bo‘lgan ko‘chmas hamda ko‘char mulk lizing obyekti bo‘lishi mumkin³⁵. Shu bilan bir vaqtda, deyarli barcha, ayniqsa lizingdan foydalanish keng tarqalgan mamlakatlar qonunchiligida lizing obyekti bo‘lish xususida qator cheklovlar mavjud. Masalan, O‘zbekiston Respub- likasining “Lizing to‘g‘risida”gi Qonunida yer maydonlari va boshqa tabiiy obyektlar, shuningdek, erkin muomalada bo‘lish qonunchilik yo‘li bilan ta’qiqlangan yoki muomalada bo‘lishning alohida tartibi belgilangan mulklar lizing obyekti bo‘la olmasligi ta’kidlangan. Shu bilan birga mazkur qonunda alohida tartibda muomalada bo‘lish talab etiladigan mulklar ro‘yxati keltirilmaydi, bu, o‘z navbatida, amaldagi qonunchilikka tegishli o‘zgartish kiritishni talab etadi. Iqtisodiy adabiyotlarda³⁶ lizing obyektlari turli metodologik belgilarga asosan tasniflanadi (8.3.1-chizma).




8.3.1-chizma. Mulk turi bo‘yicha lizing obyektining tasnifi
O‘zbekiston qonunchiligiga muvofiq tadbirkorlik faoliyatida foydalanilmaydigan ko‘chmas va ko‘chma mulk lizing obyekti bo‘lishi mumkin. Lizing obyekti bo‘lib, faqat tadbirkorlik maqsadlarida foydalaniladigan, iste’mol etiladigan ashyolar hisoblanadi. Yer maydonlari, foydali qazilmalar, tabiiy boyliklar, qurol va o‘q-dori, atom hamda gidroelektrostantsiyalar qonunchilik bilan erkin muomalada bo‘lishi taqiqlangan yoki muomala qilishning alohida



³⁵ O`zbekiston Respublikasining “Lizing to`g`risida`gi qonuni. 1999-yil. 14-aprel. 3-modda.
³⁶ Горемыкин В. А. Лизинг: Практическое учебно-справочное пособие. М.: ИНФРА-М, 1997.
tartibini belgilash talab etiladigan va iste’mol etilmaydigan ashyolar bundan mustasno.
O‘zbekiston Respublikasining “Lizing to‘g‘risida”gi qonuniga muvofiq lizing obyektining tasnifi sodda tarzda quyidagi ko‘rinishga (8.3.2-chizma) ega bo‘lishi mumkin.

Harakatchanlik darajasi		Ko’chmas va ko'char mulk

8.3.2-chizma. Lizing obyektlari umumiy tasnifi³⁷

O‘zbekiston Respublikasi “Lizing to‘g‘risida”gi qonunining 4-moddasiga ko‘ra lizing muayyan obyektiga nisbatan lizing shartnomasi bo‘yicha lizing
beruvchi va lizing oluvchi, shuningdek, lizing beruvchi kreditori va lizing obyektini lizingga oluvchi ayni bir shaxs bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
Murakkab lizing operatsiyalarida qarz beruvchilar, lizing beruvchilar, yetkazib beruvchilar va lizing oluvchilar tomonida bir qator yuridik shaxslar qatnashadi, chunki lizing shartnomasiga turli vositachilar (distribyutorlar, dilerlar, brokerlar, sug‘urta va trast kompaniyalar) jalb etiladi. Bular lizing subyekti hisoblabadi.