K. Sh. Baltayeva, Sh. R. Aliyev

 
3-Laboratoriya ishi 
Surtmalarni oddiy bo„yash usullari 
Surtmalarni bo‗yashning oddiy va murakkab usullari bor. Oddiy 
usulda bo‗yalganda surtmaga birgina bo‗yoq, masalan anilin tipidagi 

---

43 
(asosli yoki kislotali) bo‗yoqlar ishlatiladi. Agar bo‗yoq ioni (xromafor)-
kation bo‗lsa, bo‗yoq asosiy xususiyatlariga ega bo‗ladi, agar xromafor 
anion bo‗lsa, unda bo‗yoq moddasi kislotali bo‗ladi. Eritrozin, nordon 
fuksin, eozin kislotali bo‗yoqlar sirasiga kiradi. Gentsian binafshasi, 
kristall binafshasi, metilen ko‗ki, asosli fuksin – asosiy bo‗yoqlar 
hisoblanadi. Odatda, mikroorganizmlarni bo‗yashda hujayralardagi 
kislotali komponentlar bilan intensiv bog‗lanish hususiyatiga ega bo‗l-
gan asosiy bo‗yoqlardan foydalaniladi. Kukun tarzida sotiladigan quruq 
bo‗yoqlardan to‗yingan spirtli eritma, undan esa mikrob hujayralarini 
bo‗yashda ishlatiladigan suvli – spirtli tayyorlanadi. Mikroorganizmlarni 
bo‗yash uchun tanlangan bo‗yoq, surtma ustiga ma‘lum vaqt quyib 
qo‗yiladi. Asosli fuksin bilan bo‗yash jarayoni 2 minut, metilen ko‗ki 
bilan esa 5-7 minut davom etadi. So‗ng surtma suv oqimi rangsiz 
bo‗lmagungacha yaxshilab yuviladi va filtr qog‗oz bilan asta-sekin bosib 
quritiladi-da, immersiya sistemasi bo‗yicha mikroskopda tekshirib 
ko‗riladi. Agar surtma to‗g‗ri bo‗yalgan va yuvilgan bo‗lsa, ko‗rish 
doirasi tip-tiniq, hujayralar esa intensiv bo‗yalgan bo‗ladi. 
 
4-Labaratoriya ishi 
 
Surtmalarni Gram metodi bo„yicha bo„yash 
Gramm usulida bo‗yashda rangni qabul qilishga qarab mikroor-
ganizmlar 2 guruhga bo‗linadi:
Gram manfiy ( - ); 
Gram musbat ( + ). 
Gram musbat bo‗yaluvchi baktеriyalar dеvorida RNK tuzi, mavjuddir. 
U yod, gеntsianli mеtilla, bo‗yovchilar bilan mustahkam komplеks 
birikmalar hosil qiladi. Bu birikmalar spirt ta‘siriga chidamli bo‗ladi. 
Gram manfiy bo‗yaluvchi baktеriyalar tarkibida RNK tuzi yo‗q 
shuning uchun ular komplеks birikmalar hosil qilmaydi va o‗zida rangni 
ushlab qolmaydi. Ular Pfеyfеr fuksini bilan qizil rangga bo‗yaladi. 
I. Fiksatsiya qilingan surtma preparat ustiga Gentsian-fioletli 
qog‗oz qo‗yiladi. Bir necha tomchi suv tomizilib 3–5 min qo‗yiladi. 
II. Qisqich yordamida qog‗oz olinadi. Preparat yuvilmaydi, 
ranglovchi eritma quyiladi va yod lyugoli tomiziladi. Qorayguncha 1 
min ushlab turiladi. 
III. Lyugol eritmasi to‗kiladi va suv bilan yuvmay turib, 96
0
li 
spirtdan 5-6 tomchi tomizilib, 20-30
sek qo‗yiladi. 

---

44 
IV. Spirtni yo‗qotish uchun suv bilan yuvib tashlanadi. 
V. Pfeyfer fuksindan tomizilib, 1-2 minut ushlab turiladi. So‗ngra 
suv bilan yuvilib quritiladi. Mikroskop ostida qaraladi 
Gram musbat binafsha rangga, gram manfiy qizil rangga bo‗yaladi 
(18-rasm). 
 
18-rasm Gram usulida bo„yash tehnikasi