K. Sh. Baltayeva, Sh. R. Aliyev

Aeroblar o„stirish va sof kulturalarini olish metodlari. 
Aeroblarni o‗stirish uchun oziq muhitlari tayyorlash, optimal tempe-
ratura sharoitlarini yaratib berish va kislorod bo‗lishi kerak. Suyuq oziq 
muhitlarining o‗sishi, odatda, termostatda 18-24 soat qo‗yib qo‗yil-
ganidan keyin kuzatiladi. Muayan turdagi mikroblarning morfologik, 
kultural, biokimyoviy, va boshqa xossalarini o‗rganish uchun uning sof 
kulturasini olish zarur. Sof kultura- bitta yoki bir nechta hujayradan 
sun‘iy oziq muhitida ko‗paytirish natijasida olingan bir turdagi mikro-
organizmlardir. Mikrob assotsiyasiyalaridan sof kultura olishning har xil 
metodlari bor. 
Mikroblar agar yuzasida ham (Aeroblari) alohida-alohida koloniya-
lar shaklida o‗sib chiqadi. Bakteriyalarning koloniyalari pegmentlar 
hosil qilish hisobiga rangsiz yoki oq, tilla rang, qizil, limondek sariq 
tusga ega bo‗lishi mumkin. Mikroorganizmlarning sog kulturalarini 
ajratib olish uchun Drigalskiy tomonidan taklif etilgan ana shu metoddan 
hammadan ko‗ra ko‗proq foydalaniladi. Sof kulturalar olishining biolo-
gik metodi tarkibida mikrob assotsiyalari bo‗lgan tekshiruvchi material-
larni sezuvchan tajriba hayvonlariga yuqtirishga asosllangan. Masalan, 

---

84 
pnevmokokklarga sezgir bo‗ladigan oq sichqonga yuqtirish yo‗li bilan 
pnevmokokklarni balg‗amdan ajratib olish mumkin. Uning qonida 4 
soatdan keyin sof pnevmokokklar kulturasi topiladi, chunki bu mikroblar 
boshqa mikroorganizmlardan ko‗ra tezroq ko‗payadi. 
2.
 
Mikroorganizmlarni mexanik ravishda ajratish prinsipiga 
asoslangan usullar
 
Drigaliskiy usuli bo‗yicha shpatel bilan yoyish (21-rasm). Uchta 
Petri chashkasini ozuqa muhiti bilan ,to‗ldiriladi. Birinchi chashkaga 
ilmoq yoki tomizg‗ich yordamida o‗rganilayotgan materialdan tomizib, 
shpatel bilan agar ozuqasining butun yuza qismiga yoyiladi. Keyin 
shpatelni ikkinchi chashkaga solib, shpatelda qolgan ekma yuqlarini 
ozuqa muhitining yuzasiga suritib chiqiladi. So‗ngra shpatel uchinchi 
chashkaga solinadi va yuqoridagi harakat yana bir bor qaytariladi. 
Birinchi chashkada eng ko‗p mikrob koloniyalari o‗sib chiqadi, uchinchi 
idishda yakkam dukkam o‗smalar ko‗zga tashlanadi. O‗rganilayotgan 
material tarkibidagi mikrob hujayralarning miqdoriga bog‗liq holda 
chashkalardan birida mikroorganizmlarning sof ekmasini ajratib olishga 
yaroqli bo‗lgan bir turga oid hujayralar koloniyasi o‗sib chiqadi.
Ilmoq bilan yoyish. (shtrixlar bilan ekish). Bu usul ham ko‗rib 
o‗tilgan metoddan keskin farq qilmasada, biroq anchagina tejamliligi 
bilan ajralib turadi, Bitta Petri chashkasida agar ozuqasini olib, uni to‗rt 
sektorga bo‗lib, har bir sektor oralig‗ini chegaralab ajratib turadigan 
chiziqlar chiziladi. O‗rganilayotgan materialni ilmoq bilan birinchi 
sektorga tushirib, sektorning butun yuzasi bo‗ylab har birining orasi 5 
mm bo‗lgan parallel chiziqlar chizb chiqiladi. Xuddi shu ilmoq bilan 
chashkaning boshqa sektorlarida ham huddi shunday harakat amalga 
oshirildi. Agarning ko‗p miqdordagi mikrob hujayralari tushgan joyida 
o‗sib chiqqan mikroorganizmlarning tutash chiziqlarni eslatsa, oz 
miqdordagi hujayralar tushgan chiziqlarni eslatsa, oz miqdordagi 
hujayralar tushgan sektorlarda esa quyidagi jadvalda ko‗rsatilgandek, 
yakkam-dukkam koloniyalar paydo bo‗ladi.

---

85