K o m m u t a t s I ya t I z I m L a r I

 
5.7. Kommutatsiya blokining tuzilishi
Raqamli kommutatsiya tizimining modeli bitli va davrli sinxronlangan 
barcha zichlashtirilgan liniyalarning impulsli oqimlarining kelishini 
ta’minlaydi. 5.22- rasmda kommutatsiya vaqt bosqichining uchta asosiy 
qismi ko‘rsatilgan.
5.22- rasm. Vaqt bo‘yicha bo‘lingan kommutatsiya zvenosining 
modeli 
Kirish multipleksori berilgan etalonga muvofiq ravishda qabul 
qiluvchi zichlashtirilgan M – liniyalar bo‘yicha keluvchi signallarni 
taqsimlaydi, ulardan har biri r
1 
- vaqt holatiga egadir. Chiqish 
multipleksori ham xuddi shunday ishlaydi. Kommutatsiya qurilma 
kommutatsiya jarayonini amalga oshiradi, u adresli xotirada joylashgan 
yo‘riqnomaga muvofiq uzatuvchi abonentning vaqt pozitsiyasini qabul 
qiluvchi abonentning vaqt pozitsiyasiga almashtiradi.
Kommutatsiya qurilmalarning ishining davriylik xarakteri tufayli 
adresli xotira ham davriylik xotira ko‘rinishida bajariladi, u adreslar 
yordamida kommutatsiya qurilmasini boshqaradi.
Mazkur umumiy modelga asoslanib, endi batafsil fazoviy va vaqt 
kommu- tatsiya bloklarini tavsiflash mumkin. Fazoviy blokda vaqt 
holatlarining soni o‘zgarmaydi. Shuning uchun fazoviy blok uchun r
1
=r
2 
munosabat xaqiqiydir. Vaqt bloki raqamli trakt raqamining soni 
o‘zgarmasligi bilan xarakterlanadi. Shuning uchun unga N=M munosabat 
xaqiqiydir. Sxemotexnika nuqtai nazaridan fazoviy blok parallel ulangan 
MS 
MS 
Kommu- 
tatsiya bloki 
 
Adresli xotira 
M 
m 
n 
N 
r
i 
r
1 
r
2 
r
0 

---

144 
MS lardan va adreslar bilan boshqariladigan adresli xotiradan tashkil 
topgan.
Vaqt blokining xotirasiga yozish ko‘pgina hollarda davrlik (ketma - 
ket) tarzda, o‘qish esa ixtiyoriy vaqtlarda bajariladi (5.23 - rasm). 
5.23- rasm. Fazoviy va vaqt bo‘yicha zvenolar ko‘rinishi 
Fazoviy sxemani oraliq aloqalar bilan ko‘p zvenoli sxema ko‘rinishida 
bajarish mumkin. O‘z navbatida vaqt bloki davrlar signallarini saqlash 
uchun xotirlovchi yacheykalarning ma’lum bir sonidan iborat bo‘ladi, 
hamda bu yacheykalarga boshqa adresli xotira yordamida murojaat qilish 
mumkin. Fazoviy sxemada adres uzunligi ed (m) bitni tashkil etadi, vaqt 
sxemasida esa, adresli xotirlovchi qurilmalarning koordinatalariga ed (r
1
) 
va ed (r
2
) bitga bog‘liq bo‘ladi.