K o m m u t a t s I ya t I z I m L a r I

 
5.6. FKB uchun adresli axborot blokini amalga oshirish usullari 
 
FKB ni adreslashni boshqarishning ikkita usuli, kirishlar va chiqishlar 
bo‘yicha farqlanadi (5.19- rasm).
5.19- rasm. FKB ni boshqarish usuli 
Mx 
М 
ААB 
ААB 
DX
N 
DX
1 
ААB 
ААB 
Mx 
1 

---

140 
Birinchi holda AAQ har bir multipleksorga biriktiriladi va 
kommutatsiyalangan vaqt kanaliga mos keluvchi vaqt oralig‘ida 
kommutatsiyalangan vaqt traktining adresi ishlab chiqiladi. Ikkinchi holda 
AAQ har bir demultipleksorga biriktiriladi va kommutatsiyalangan 
kanalning vaqt oralig‘ida chiquvchi trakt adresi ishlab chiqiladi. Birinchi 
hol uchun adresli axborot blokini qurish batafsilroq ko‘rilgan. 
5.20- rasmda multipleksor asosida qurilgan FKB ining AAB sxemasi 
keltirilgan bo‘lib, AAQ da FKB ga ulanishi ko‘rsatilgan va kiruvchi X
3
trakti k
5
kanalining chiquvchi Z
4
traktining k
5
kanali bilan 
kommutatsiyalash xoli uchun uni to‘ldirish misol kilib keltirilgan.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5.20- rasm. Multipleksor asosida qurilgan FKB ining AAB sxemasi 
AAB quyidagi qismlardan iborat: 
- adresli xotira qurilmasi – AXQ; 
- registrlardan – RG
1
va RG
2
; 
- arifmetik mantiqiy sxema – AMS; 
- hisoblagichdan.
 
X
3
traktining k
5
kanali bo‘yicha BQ dan Z
4 
bilan kommutatsiyalashni 
(qo‘shilishni) o‘rnatish talabi bilan kelib tushuvchi chaqiriqqa xizmat 
ko‘rsatish jarayonida AAQ ga 5–chi xotira yacheykasining adresi va X
3
trakti xaqidagi axborotlar kelib tushadi, ular unga kiritilishi kerak W 
МХ 
FKB
ij 
X
i 
X
j 
Z
j 
K
i 
K
i 
AAQ
j 
] log
2
N[ 
[3]
2 
1 
5 
C 
RG
1
RG
2
АМS 
Hisoblagich
[3]
2 
w
 
[5]
2 
BQ
+1

---

141 
yozish/o‘qish signali kelib tushganda 5 chi AAQ yacheykasiga yozish 
bajariladi. k
5
kanali vaqti oralig‘ida AAQ mazmunini ketma - ket bilan 
tanlash jarayonida AAQ ning 5- yachekasi X
3
adresi yoziladi, u 
multipleksorning adresli shinalariga kelib tushadi va t
5
oralig‘ida X
3
kiruvchi trakt ma’lumotlari, Z
4
chiquvchi kanalning k
5
kanaliga uzatiladi. 
Avval biz ta’kidlaganimizdek, AAQ doimo o‘qish tartibida ishlaydi, 
shuning uchun uni yozish tartibiga o‘tkazish uchun AAB sxemasida 
maxsus mantiqiy sxemasi (AMS) ko‘zda tutiladi. 
Shuning bilan birga soddalashtirish uchun 16 kanalli raqamli traktlarni 
ko‘rib chiqamiz. AAB (K-155RU2), AXQ (K-155IE2) xotira yacheykalari 
adreslarining hisoblagichini, AXQ yacheykalari adreslarini yozish uchun
RG
2
va kommutatsiya- lanuvchi kiruvchi trakt haqidagi ma’lumotlarni 
yozish uchun RG
1
registrlarini (ikkalasi xam K155IR1 da) va AMS ni 
oladi. Sxemaning ishlashi quyidagi tartibda bo‘ladi. Adreslar hisoblagichi 
AXQ ning ketma - ket yacheykalari adresini shakllantiradi, YO/O‘ signali 
AXQ chiqishida mavjud bo‘lmasa, xotira o‘qish tartibida ishlaydi, 
yacheykalardagi axborot (trakt adresi) multipleksorning A
1
÷A
4
adresli 
kirishiga kelib tushadi. FKB ga yangi birikmaning ba’zi bir ixtiyoriy vaqt 
paytini belgilashda AXQ ni yozish tartibiga o‘tkazish kerak. Buning uchun 
BQ eng avvalo RG
1
va RG
2
registrlariga mos adres va ma’lumotlarni 
kiritadi.
5.21- rasmda FKB 16 x 16 uchun AAB ning yoyilgan asosiy sxemasi 
keltirilgan.
Har bir vaqt oralig‘i t
i
da mantiqiy sxema (MS), hisoblagich va RG
2
registriga yozilgan adreslarni taqqoslashni bajaradi. VA – YO‘Q, (K–
155LA1) sxemasining chiqishida bu ikki adreslarning mos kelish paytida 
mantiqiy nol (0) shakllanadi, bu shu adres bilan belgilangan AXQ 
yacheykasiga axborotlarni yozish uchun ruxsat signali bo‘lib xizmat qiladi. 
Shu bilan bir vaqtda D
2
invertori orqali to‘rtta VA (K- 155LI5) 
sxemasiga mantiqiy bir (1) uzatiladi, bu RG
1
dan AXQ ning axborot 
kirishlari (MSH)ga va bir vaqtning o‘zida (K - 155KP1) multipleksorning 
adresli kirishlari (ASH) ga axborot (trakt adreslarini) berish uchun ruxsat 
bo‘lib xizmat qiladi. 

---

142 
5.21- rasm. AAB ni yoyilgan sxemasi 
RG
2 
C
1 
C
2 
V
1 
V
2 
Q
4 
Q
2 
Q
1 
Q
0 
D
0 
D
1 
D
2
D
3 
& 
& 
& 
& 
0 
15 
FK 
kirishi 
1 
DC
D
3 
D
2 
D
1
D
0 
W 
C
3 
C
2 
C
1 
C
0 
A
0 
A
1 
A
2 
A
3 
V 
FК 
chiqishi 
MX
V
0 
V
15 
A
3 
A
2 
A
1 
A
0 
RG
1 
V
2 
Q
4 
Q
2 
Q
1 
Q
0 
D
0 
D
1 
D
2
D
3 
Q
0 
Q
4 
C
4 
C 
& 
& 
& 
1 
1 
& 
& 
& 
1 
1 
& 
& 
& 
1 
1 
& 
& 
& 
1 
1 
& 
К155LI5 
К155RU5 
К155IE5 
К155IR1 
Boshqarish 
К155IR1 
Boshqarish 
ad
re
s 
Ma’
lu
m
o
t 
D
1 
МS
Yo'/O
’
D
2 

---

143 
Shunday qilib, bitta taktda AXQ ga axborotlarni yozish va shu 
axborotlarga muvofiq FKB ga ulovchi traktni (kommutatsiyani) ulash 
amalga oshiriladi. Shuni aytib o‘tish kerakki, AXQ (YO/O‘) ga yozishga 
ruxsat signali bo‘lib adreslarining taqqoslash natijalari xizmat qiladi.