K. N. Nishonboyev. J. H. Xamidov

19-rasm. Ayol xromosomalari to‘plami. Metafaza va kariogramma. 
Xromosomalar Denver klassifikatsiyasi bo
‘
yicha 
belgilangan. 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 81
 
 
 
20-rasm. Erkak xromosomalari to‘plami. Metafaza va kariogramma. 
Xromosomalar Denver klassifikaciyasi bo‘yicha 
belgilangan. 
  
  
 
21-rasm. Odam xromosomalari to‘plami  idiogrammasi. 
 

---

 
 82
  
Sitogenetika usullari ichida eng oddiy va tez natija beradigan  jinsiy 
xromatinni aniqlash usulidir. Bu usuldan X xromosoma sistemasidagi buzilishlarni 
aniqlashda keng foydalaniladi. Bunda jinsiy xromatin interfaza holatidagi yadro 
membranasi tagiga joylashib, asosli bo’yoqlar bilan bo‘yaladigan qoramtir dog‘ 
sifatida ko‘rinadi.   
 
Jinsiy xromatin - spirallashgan holatdagi X xromosomadir. Jinsiy xromatinni 
har qanday somatik hujayrada   ham tekshirsa bo‘ladi, lekin lunj epiteliyasi, qon 
surtma preparatini tekshirishg amaliy tibbiyotda ko'proq qo‘llaniladi (23-rasm). 
Normal ayol kariotipida ikkita X  xromosoma mavjud bo‘lib, ulardan biri jinsiy 
xromatinni hosil qiladi. Odamda jinsiy hromatinning soni (n) shu shahsdagi X  
xromosomalardan bitta kam bo‘ladi. (n=x-1) XO kariotipiga  ega bo‘lgan ayolda (X 
monosomiyasi, Shereshevskiy-Terner sindromi) yadroda jinsiy xromatin 
aniqlanmaydi. X trisomiyasi (XXX) sindromida ikkita jinsiy xromatin, erkaklarda 
uchraydigan Klaynfel'ter sindromida (XXY) bitta jinsiy hromatin aniqlanadi. 
Shunday qilib X va Y xromatinni aniqlash usullaridan hamma laboratoriyalarda 
foydalanish mumkin. Maxsus lyuminessent mikroskopiya usullari bilan Y-xromatin 
ham aniqlanadi. 
 
 
Jinsiy xromatinni aniqlash usulidan: 1. Homila jinsini aniqlashda; 
2.Germofroditizmni ekspress aniqlashda; 3.Geterosom aneuploidiyalarini aniqlashda 
(yordamchi usul sifatida), 4.Kriminalistika, sud tibbiyotida foydalaniladi.