К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

ишга жойлаштиришга муҳтож иш билан 
таъминланмаган аҳоли (ишсизлар) 
– қонун ҳужжатларига мувофиқ 
расман ишсиз сифатида рўйхатдан ўтказилган шахслар, шунингдек, ҳақ 
тўланадиган фаолиятга ёки даромад келтирувчи машғулотга эга бўлмаган, 
мустақил равишда иш изловчи ва таклиф этилса, ишга жойлашишга тайёр 
бўлган меҳнатга қобилиятли ёшдаги вақтинча юмуш билан банд бўлмаган 
шахслар. 
Иқтисодиёт тармоқларида иш билан банд бўлган, шунингдек, ўзини 
ўзи мустақил иш билан таъминлаган шахслар ва ишлаш истагини 
билдирган ишсиз ахоли ўзаро уюшиб, 
иқтисодий фаол аҳоли 
ёки 
ишчи 
кучини 
ташкил этади. Яъни, иқтисодий фаол ахоли (ишчи кучи) - меҳнат 
фаолиятининг даромад келтирувчи қонуний тури билан шуғулланувчилар, 
шунингдек, ишга жойлаштиришга муҳтож иш билан таъминланмаган 
аҳоли. 
Иқтисодий нофаол аҳоли 
эса ишчи кучи таркибига кирмайдиган 
қуйидаги меҳнатга қобилиятли аҳоли қатламидан иборат: 
•
ишлаб чиқаришдан ажралган ҳолда таълим олаётган ҳамда иш 
ҳақига ёки меҳнат даромадига эга бўлмаган ўқувчилар ва талабалар; 
•
ишламаётган III гуруҳ ногиронлари; 
•
болаларни парвариш қилиш билан банд бўлган ишламаётган аёллар; 
•
ихтиёрий равишда меҳнат билан банд бўлмаган шахслар. 
Мамлакатнинг жами иқтисодий фаол, иқтисодий нофаол аҳолиси 
ҳамда ишлаётган ўсмирлар ва пенсионерлар бирикмасидан 
меҳнат 
ресурслари 
ҳосил бўлади. Яъни, 
меҳнат ресурслари 
– меҳнатга 
қобилиятли ёшдаги аҳоли ҳамда қонун ҳужжатларида белгиланган 
иқтисодий фаолликнинг куйи ва юқори ёш чегараларига кирмайдиган 
ишлаётган шахслар. Улар жисмоний ва ақлий қобилиятга эга бўлиб, 
фаолият жараёнида моддий неъматлар ва хизматларни яратадилар. Улар 
таркибига киритилган ижтимоий ишлаб чиқаришда иштирок этмаётган 
нофаол аҳоли эса меҳнат захираларини ташкил этади. Чунки вақти келиб 
улар ҳам иқтисодий фаол аҳоли таркибига қўшилишлари мумкин. 

---

213 
Демак, меҳнат потенциалининг миқдорий кўрсаткичларини қуйидаги 
кўринишда ифодалаш мумкин;