К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

 
меҳнат турининг
 
танлаш ихтиёрийлиги ва меҳнатни камроқ вақт ичида 
ишлаб, дурустгина иш ҳақи олиш имконини берадиган қилиб ташкил 
этишдир. Ҳозирча бозор воситалари тўлиқ ишлашига эришилмаган экан, 
давлатнинг муқобил меҳнат режимларини ривожлантиришга кўмак 
беришини кучайтириш зарур. 
Мулкчиликнинг турли шаклларида фаолият олиб борадиган корхона ва 
ташкилотларда меҳнат тартиблари ишчи кучининг самарали фаолият 
юритиши учун мақбул бўлган, ҳамда яхши ўйлаб кўрилган даромадлар 
сиёсати ва уларни мавжуд солиқ тизими билан тартибга солиб туриш керак. 
Иш ҳақининг ўсишига хўжалик юритиш субъектларидан чекловларнинг олиб 
ташланиши бюджетдан маблағ билан таъмин этиладиган ташкилотлар 
ходимларини моддий рағбатлантиришнинг пухта ўйланган чора-тадбирлари 
билан қўшиб олиб борилиши керак. Бу маълум даражада ақлий меҳнатни 
(илм-фан, таълим, тиббиёт, маданият) рағбатлантириш билан боғлиқ.
Бутун иқтисодиётни ислоҳ қилишда аҳоли иш билан бандлигининг 
сифат жиҳатидан янги ҳолатини таркиб топтиришнинг энг кескин ва муҳим 
муаммоларидан бири меҳнат мотивларидир. Меҳнат мотивлари меҳнат 
шароитларининг умумий мажмуи ва инсон ҳаёти, хусусан, инсоннинг ҳозир 
ишлаётганидан ҳам самаралироқ ишлай олиш қобилиятига боғлиқдир. 
Шунинг учун мулкчилик ва хўжалик юритиш шакллари, меҳнатга ҳақ тўлаш 
ва бутун тақсимлаш сиёсатини ислоҳ қилишдан ташқари ходимни яхши 
ишлашга рағбатлантириш, жадал ва янада самаралироқ меҳнат қилиш 
қобилияти касб малакаси етарли даражада юқори бўлган ва ишчанлик 
қобилияти ривожланган шароитдагина барқарор бўлиши мумкин. Инсоннинг 

---

281 
соғлиғи ва унинг ишчанлик қобилиятини тиклаш шароитлари ҳам маълум 
даражада аҳамиятга эга. Бозор иқтисодиёти шароитида ишлаб чиқаришнинг 
соғлиқ нуқтаи назаридан ишчи кучининг сифатига бўлган талаблари ортиб 
боради. 
Бундан ташқари, бугунги кунда ижтимоий ва иқтисодий 
муносабатларни чуқур қайта қуриш шароитларида меҳнат мотивларидан 
биринчи ўринга фуқароларнинг ижтимоий кайфияти чиқарилмоқда. Бундай 
кайфият деганда ҳозирги вақтда турмуш шароитининг ҳақиқатда 
яхшиланишигина эмас, балки ижобий силжишларнинг муқаррарлиги, 
танланган ислоҳотлар йўлининг тўғрилиги ва давлат томонидан амалга 
оширилаётган ижтимоий ҳимоянинг адолатли эканлигига ишончнинг 
мавжудлиги ҳам тушунилади. Ҳозирги вақтда ижтимоий ҳимоя ҳақида кўп 
гапирилмоқда, лекин у кўпинча тор маънода, давлатнинг ишсизлар, айниқса, 
аҳолининг ижтимоий ночор қисмига кўрсатадиган ёрдами тариқасида 
тушунилади. 
Бироқ, оммавий ишсизликка йўл қўймаслик, унинг олдини олиш тизими 
тўғрисида ғамхўрлик қилиш жамият учун эътиборли томонлардан бири 
ҳисобланади. Бу тадбирлар орасида анча муҳими жамиятнинг ҳар бир аъзоси 
учун иш билан бандлик соҳасидаги ўз ўрнини ҳақиқатан ҳам эркин танлаш, 
иш кучининг ижтимоий-касбий ҳаракатчанлигини ошириш ва унинг юксак 
рақобатбардошлигини шакллантиришга давлатнинг ҳар томонлама ёрдам 
кўрсатишидир. Буларнинг ҳаммаси иш билан бандлик соҳасини 
демократлашга олиб келадиган ижтимоий ва иқтисодий жараёнларни 
ривожлантиришни талаб қилади. Аввало, ҳудуд бўйича кўчиб юриш 
эркинлиги, касбни ўзгартириш мумкинлигига кишиларнинг ишонтириш, 
ақлий меҳнат ва хизмат кўрсатиш соҳасидаги меҳнатнинг нуфузини ошириш, 
муқобил меҳнат тартибларини ривожлантириш ва ҳоказолар талаб қилинади.